Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej braku możliwości zaskarżenia postanowienia w przedmiocie wyłączenia oskarżyciela posiłkowego z udziału w postępowaniu karnym z dnia 2016-05-18.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej braku możliwości zaskarżenia postanowienia w przedmiocie wyłączenia oskarżyciela posiłkowego z udziału w postępowaniu karnym.
Rzecznik zgłosił udział w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej braku możliwości zaskarżenia postanowienia w przedmiocie wyłączenia oskarżyciela posiłkowego z udziału w postępowaniu karnym i przedstawił następujące stanowisko: art. 56 § 3 ustawy Kodeksu postępowania karnego - w zakresie, w jakim wyłącza dopuszczalność zaskarżenia zażaleniem postanowienia wydanego na podstawie art. 56 § 2 tego Kodeksu i odnoszącego się do oskarżyciela posiłkowego - jest niezgodny z konstytucyjnym prawem do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły i niezależny sąd oraz z zasadą dwuinstancyjności postępowania. Przykładem uprawnień pokrzywdzonego mających swe źródło w konstytucyjnym prawie do sądu jest niewątpliwe prawo do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego. Pokrzywdzony nabywając status oskarżyciela posiłkowego, staje się stroną postępowania, co wiąże się z pozyskaniem szeregu istotnych uprawnień. Prawo do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego nie może być jednak prawem fasadowym, iluzorycznym, a takowym się staje, jeżeli pokrzywdzony, działający w charakterze oskarżyciela posiłkowego pozbawiony jest możliwości złożenia zażalenia na postanowienie sądu w przedmiocie wyłączenia go z udziału w postępowaniu, co czyni proces karny nierzetelnym i niesprawiedliwym. Co istotne, pokrzywdzony uzyskuje status oskarżyciela posiłkowego już przez samo złożenie oświadczenia o przystąpieniu do sprawy w takim charakterze. Ustawodawca nie zagwarantował mechanizmów zabezpieczających pokrzywdzonemu możliwości zweryfikowania orzeczenia wydanego na podstawie art. 56 § 2 k.p.k., które może być dotknięte błędem. O powyższym świadczy chociażby fakt, że pokrzywdzony w sprawie będącej kanwą skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie został pozbawiony statusu oskarżyciela posiłkowego w końcowej fazie postępowania przed sądem I instancji. Trudno zaakceptować z punktu widzenia konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania niemożność spowodowania kontroli instancyjnej postanowienia sądu wydanego na podstawie art. 52 § 2 k.p.k. Wprawdzie wskazany art. 78 Konstytucji dopuszcza możliwość ograniczenia możliwości zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji, to wydaje się jednak, że gdy w grę wchodzi możliwość realizacji uprawnienia konstytucyjnego, nie powinno mieć miejsca wyłączanie kontroli decyzji organów w tym zakresie. Zdaniem skarżącego trudne do zaakceptowania jest w demokratycznym państwie prawa pozbawienie statusu oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu karnym bez kontroli instancyjnej. Rzecznik podziela w całości zarzuty skarżącego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego uzyskanie i utrzymanie przez pokrzywdzonego swojego statusu, a w konsekwencji pozycji strony procesu karnego, ma z perspektywy przysługujących mu z tego tytułu uprawnień fundamentalne znaczenie. Tym samym pozbawienie pokrzywdzonego prawa do zaskarżenia postanowienia sądu odbierającego mu status oskarżyciela posiłkowego ubocznego albo status pokrzywdzonego in toto istotnie ogranicza ochronę jego praw i interesów w procesie karnym. W związku z powyższym Trybunał uznał, że pozbawienie pokrzywdzonego prawa do zaskarżenia orzeczenia sądu odbierającego mu status oskarżyciela posiłkowego ubocznego nie przechodzi testu proporcjonalności, nie jest środkiem najmniej dolegliwym ani niezbędnym w rozumieniu Konstytucji oraz narusza prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych wydanych w pierwszej instancji.