Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie projektu nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, zakładającej umożliwienie prokuraturze uchylenie tajemnicy zawodowej z dnia 2018-10-08.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie projektu nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, zakładającej umożliwienie prokuraturze uchylenie tajemnicy zawodowej.
Zaniepokojenie Rzecznika Praw Obywatelskich wzbudzają pojawiające się w mediach doniesienia, iż w Ministerstwie Sprawiedliwości toczą się prace nad projektem nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, która obejmowałaby zmiany w art. 180 § 2 k.p.k. dotyczącym tajemnic prawem chronionych, m.in. adwokackiej, radcowskiej, dziennikarskiej i lekarskiej. Zmiana ta miałaby polegać na umożliwieniu prokuratorowi uchylenia obowiązku zachowania takiej tajemnicy i udzielenia zezwolenia na przesłuchanie osoby obowiązanej do jej zachowania. Obecnie prawo takie przysługuje wyłącznie sądowi, niezależnie od etapu postępowania.
Rzecznik wskazał na fundamentalną rolę tajemnicy prawem chronionej dla zachowania standardów praw człowieka. Na szczególne znaczenie tajemnicy określonej w art. 180 § 2 k.p.k. wskazuje samo brzmienie tego przepisu, który stwierdza, że uchylić ją można jedynie, jeśli jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, zaś danej okoliczności nie można ustalić na podstawie innego dowodu. Uchylenie tajemnicy jest nieodwracalne i jeśli dana okoliczność zostanie ujawniona w toku postępowania karnego, nie będzie możliwe ponowne jej utajnienie. Z tego też powodu każda decyzja w tym zakresie powinna być dogłębnie i bezstronnie rozważona przez organ niezależny od stron postępowania. Organem tym jest sąd.
Z kolei prokurator pełni specyficzną rolę w postępowaniu przygotowawczym. Z jednej strony jest gospodarzem tego postępowania i podejmuje decyzje dotyczące jego toku, z drugiej zaś jest stroną zainteresowaną konkretnym kierunkiem późniejszego orzeczenia sądu. Nie można zatem od prokuratora wymagać bezstronnego i obiektywnego rozstrzygnięcia, czy w danej sytuacji względy konieczności i proporcjonalności przemawiają za uchyleniem tajemnicy.
Dodatkowo Rzecznik zauważył, iż zasada rządów prawa zakłada, że ingerencja ze strony organów władzy wykonawczej w prawa jednostki powinna być przedmiotem skutecznej kontroli. Kontrola sądowa zapewnia najlepszą gwarancję niezależności, bezstronności oraz stosowania właściwej procedury. Biorąc pod uwagę obecny kształt ustrojowy prokuratury (na której czele stoi Minister Sprawiedliwości), nie sposób uznać, że korzysta ona w pełni z przymiotu niezależności od władzy wykonawczej. W związku z powyższym o zwolnieniu z tajemnicy zawodowej każdorazowo powinien decydować sąd. Tymczasem proponowana zmiana zmierza do ominięcia niezbędnej w państwie demokratycznym kontroli sądowej wniosków o zwolnienie z tajemnicy zawodowej adwokata lub radcy prawnego. Samo przyspieszenie postępowania kosztem naruszenia podstawowych praw i wolności obywatelskich nie może stanowić uzasadnienia takiej zmiany.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o udzielenie informacji, czy w istocie Ministerstwo Sprawiedliwości prowadzi prace w kierunku wprowadzenia opisywanych zmian w art. 180 § 2 k.p.k.