Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie udzielania świadczeń osobom bezdomnym.

Dnia 4 października br. w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich odbyło się kolejne posiedzenie Komisji Ekspertów ds. przeciwdziałania bezdomności. Wiodącym tematem spotkania był problem udzielania świadczeń na podstawie ustawy o pomocy społecznej osobom bezdomnym. W szczególności zwrócono uwagę na przepis art.101 ust. 2 ww. ustawy, zgodnie z którym w przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały. Jedynie w przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki oraz w sprawach cudzoziemców, którym udzielono zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany, i cudzoziemców właściwa miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie.

W trakcie dyskusji podkreślano, że w wielu przypadkach więź z miejscem ostatniego zameldowania już dawno została zerwana i kierowanie tam osoby wymagającej pomocy jest działaniem zdecydowanie niekorzystnym. Zauważono ponadto, że problem bezdomności związany jest raczej z dużymi aglomeracjami miejskimi, w których zarówno organizacja, jak i możliwości finansowe są zdecydowanie korzystniejsze niż w małych miejscowościach niemających na co dzień takich problemów. W ocenie uczestników mamy zatem do czynienia z mechanicznym stosowaniem przepisu art. 101 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, a przekazanie wniosku do gminy ostatniego miejsca zameldowania przeczy celowi, jakiemu służyć ma pomoc społeczna, a jednocześnie narusza art. 75 Konstytucji nakładający na Państwo obowiązek przeciwdziałania bezdomności, czyniąc go iluzorycznym. Co istotne, przy literalnym stosowaniu ww. przepisu pomija się wolę osoby bezdomnej, która jednak dokonała już „wyboru” miejsca swojego pobytu.

Rzecznik poinformował, iż podczas spotkania padł postulat określenia standardów pracy socjalnej pracownika socjalnego z osobą bezdomną oraz stworzenia „koszyka świadczeń” dla bezdomnych, którego realizacji można by się domagać na terenie całego kraju, niezależnie od miejsca pobytu osoby bezdomnej oraz rozwiązań, które przyjęła dana gmina. W ocenie uczestników posiedzenia pomoc bezdomnym powinna stać się wręcz zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, finansowanym centralnie, co pozwoliłoby rozwiązać problem właściwości miejscowej organu udzielającego pomocy.

Rzecznik zwrócił się z prośbą o przedstawienie stanowiska wobec zgłoszonych problemów i postulatów ich rozwiązania.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 20 grudnia 2018 r. wyjaśniła, że art. 101 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej określający właściwość miejscową organu wydającego decyzję administracyjną o przyznaniu świadczenia, w tym o udzieleniu schronienia, nie powinien ograniczać osobom bezdomnym wolności poruszania się po terytorium RP oraz wyboru przez nich miejsca pobytu. Wskazanie gminy ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały jako właściwej do udzielenia świadczeń z pomocy społecznej osobom bezdomnym wynika z konieczności określenia w jasny i precyzyjny sposób, która gmina jest właściwa miejscowo do udzielenia świadczenia osobie bezdomnej, a tym samym do ponoszenia wydatków z tego tytułu. Podsekretarz Stanu poinformowała również, iż resort planuje wprowadzić zmiany w ustawie o pomocy społecznej, poprzez doprecyzowanie przepisu w zakresie procedury zawierania kontraktu socjalnego z osobą bezdomną, który ułatwi sam tok postępowania jak i odpowiedzialność za jego realizację. Projekt ustawy nie przewiduje natomiast zmiany w zakresie pomocy bezdomnym jako zadania zleconego z zakresu administracji rządowej.