Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie potrzeby doprecyzowania regulacji dotyczących ochrony zwierząt.

Rzecznik Praw Obywatelskich z uwagą śledzi podejmowaną, szczególnie przy udziale organizacji pozarządowych, dyskusję na temat kształtu regulacji dotyczących ochrony zwierząt. Jest to powodowane trafiającymi do Biura RPO skargami obywateli dotyczącymi obowiązujących obecnie przepisów i ich stosowania w obszarze związanym z własnością i posiadaniem zwierząt. Rzecznik wskazał, że aktualnie obowiązujące regulacje są w wielu miejscach nieprecyzyjne, bądź niewystarczające, powodując tym samym stan niepewności u adresatów wynikających z nich norm. Odnosi się to w szczególności do sposobu uregulowania cywilnoprawnego statusu zwierząt, a także m.in. zasad prowadzenia schronisk dla zwierząt.

W ocenie Rzecznika najpoważniejsze wątpliwości, jakie budzi reżim prawny ochrony zwierząt, związane są z niezapewnieniem dostatecznych mechanizmów ochrony konstytucyjnie gwarantowanego prawa własności. Choć ustawa o ochronie zwierząt (dalej jako: „u.o.z.”) przewiduje explicite, że zwierzę nie jest rzeczą, to w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie, do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy. Zwierzęta mogą zatem być przedmiotem w szczególności najpełniejszego prawa rzeczowego, jakim jest własność, w którą u.o.z. istotnie ingeruje. Zastrzeżenia, jakie niektóre instytucje związane z ochroną zwierząt budzą w kontekście ochrony prawa własności nie dotyczą jednak wyłącznie własności zwierząt. W praktyce, dochodzić może do sytuacji, w których – w oparciu o przepisy u.o.z. – następuje ograniczenie lub pozbawienie prawa własności nie tylko zwierząt.

Nieprzystawanie ogólnych reguł prawa cywilnego do statusu prawnego zwierząt przemawia, zdaniem Rzecznika, za koniecznością wprowadzenia do systemu prawnego regulacji szczególnych (przede wszystkim dotyczących zwierząt domowych), które pozwalałyby gminom realizować nałożone na nie zadania bez wątpliwości prawnych i zapewniały odpowiedni poziom bezpieczeństwa prawnego właścicielom zwierząt.

Zjawisko porzucania zwierząt domowych jest, mimo licznych kampanii informacyjnych i społecznego piętnowania podobnych przypadków, często spotykane w Polsce. W ocenie Rzecznika, warto rozważyć wprowadzenie do u.o.z. regulacji określających ramy prawne przekazania „niechcianego” zwierzęcia gminie, co mogłoby się przyczynić do ograniczenia procederu porzucania zwierząt.

Rzecznik wskazał, że jednym z zadań gmin wskazanych w u.o.z. jest odławianie i zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom. Sposób wykonywania przez gminy obowiązków w tym zakresie jest stałym przedmiotem kontroli właściwych organów władzy publicznej, a także monitoringu organizacji działających na rzecz zwierząt. Biorąc pod uwagę prawa właścicieli zwierząt, Rzecznik dostrzegł dwa zasadnicze mankamenty obowiązujących regulacji: brak możliwości tworzenia przez gminy lokalnie działających „przytulisk” oraz kwestia ponoszenia kosztów związanych z odłowieniem i pobytem w schronisku zwierzęcia, które ma właściciela. Pierwszy z problemów mogłoby, zdaniem Rzecznika, rozwiązać przyjęcie regulacji, umożliwiających gminom tworzenie lokalnie działających, niewielkich „przytulisk”, które z definicji przeznaczone by były na czasowy pobyt niewielkiej liczby odłowionych zwierząt. Odnośnie drugiego zagadnienia, Rzecznika zauważył, że istniejąca praktyka związana z pobieraniem opłat od właścicieli odłowionych zwierząt w związku z ich odłowieniem i przetrzymywaniem w schronisku dla zwierząt prowadzi do wniosku, że niezbędne jest jednoznaczne rozstrzygnięcie przepisami prawa o zakresie obowiązków finansowych właściciela odnalezionego zwierzęcia. Ustawodawca powinien zdecydować, czy w ogóle w omawianych sytuacjach właściciel powinien partycypować w kosztach odłowienia i przetrzymywania w schronisku zwierzęcia, a jeżeli tak, to w jakim zakresie i w jakich przypadkach. Rozstrzygnięcia wymagałaby również forma określania ewentualnych „opłat” ponoszonych na rzecz gminy z omawianego tytułu.

Ponadto, Rzecznik zwrócił uwagę, że przepisy u.o.z. nie określają zasad kontroli organu nad odebranym właścicielowi zwierzęciem, a także nie rozstrzygają o obowiązkach podmiotu, któremu to zwierzę powierzono. Zasadne jest zatem uzupełnienie obowiązujących przepisów w tym zakresie.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi w piśmie z 29 listopada 2018 r. wyjaśnił, że obecny kształt regulacji prawnych zawartych w ustawie o ochronie zwierząt w zakresie poruszonym w piśmie Rzecznika został nadany w trakcie prac nad poselskimi projektami zmieniającymi ustawę, przy wydatnym udziale przedstawicieli niektórych organizacji statutowo zajmujących się ochroną zwierząt. Kolejne zmiany tej ustawy wprowadzane były poselskimi projektami i podlegały ocenie zarówno prawników sejmowych, jak i senackich, oraz zostały przyjęte: przez Sejm, zaakceptowane przez Senat i podpisane przez Prezydenta Rzeczypospolitej. W odniesieniu do podnoszonych przez Rzecznika wątpliwości Sekretarz Stanu poinformował, że nie wydaje się właściwe ustanowienie możliwości oddania zwierzęcia domowego do schroniska, biorąc pod uwagę przepełnienie schronisk oraz dodatkowe obciążenie gmin kosztami utrzymywania tych zwierząt.