Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym ze skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego o uchyleniu decyzji w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z dnia 2018-11-08.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym ze skargi na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego o uchyleniu decyzji w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
Wnioskiem z dnia 29 września 2017 r. skarżąca wystąpiła o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku ze sprawowaniem opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym matką. Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, działając z upoważnienia Burmistrza Miasta, odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia. Powołał się na okoliczność, że pierwsze orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji matka skarżącej uzyskała w wieku lat 60. Organ I instancji odwołał się w uzasadnieniu decyzji do wyjaśnień uzyskanych z Urzędu Wojewódzkiego oraz Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, że pomimo wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. syg. akt K 38/13, który uznał przepis art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych za niezgodny z Konstytucją, to wskazany przepis ustawy organ ma obowiązek stosować.
Wnioskodawczyni zaskarżyła decyzję Kierownika Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Swoje żądanie wywodziła przede wszystkim z okoliczności, że po ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest ona osoba uprawnioną do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. Ponadto, w uzasadnieniu skarżąca przypomniała, że składając wniosek o świadczenie pielęgnacyjne oświadczyła, że zrezygnuje z prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, pobieranego od września 2017 r., w momencie przyznania jej świadczenia pielęgnacyjnego.
Po rozpoznaniu odwołania, Samorządowe Kolegium Odwoławcze odmówiło skarżącej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Wątpliwości Kolegium co do uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego powstały jednak na tle innego przepisu u.o.ś.r., tj. art. 17 ust. 5 pkt. 1 lit. b, który stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna. Fakt, że skarżąca jest osobą uprawnioną do specjalnego zasiłku opiekuńczego, w ocenie Kolegium, powoduje, że brak jest możliwości ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy pozostaje deklarowana przez skarżącą chęć rezygnacji ze specjalnego zasiłku opiekuńczego dopiero w momencie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, gdyż zdaniem Kolegium przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w przypadku zbiegu uprawnień, możliwe jest dopiero po wcześniejszej rezygnacji z innego świadczenia.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich zastosowanie przez organ II instancji wyłącznie wykładni gramatycznej doprowadziło do rozstrzygnięcia, które w świetle powszechnie akceptowanych wartości jest rażąco niesłuszne, niesprawiedliwe, nieracjonalne i niweczące ratio legis u.o.ś.r. Rzecznik zauważył, że zgodnie z aktualną teorią wykładni prawa, nie istnieje czyste, abstrakcyjne znaczenie przepisu, które mogłoby być przyjęte bez jakichkolwiek zabiegów interpretacyjnych. W sytuacjach, gdy ściśle literalne interpretowanie zapisu ustawowego prowadzi do zniekształcenia albo wypaczenia jego treści, obowiązkiem organu stosującego prawo jest sięganie do innych sposobów wykładni. Organ winien był zatem podjąć próbę zinterpretowania przepisu art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b u.o.ś.r. odwołując się do aksjologicznej racjonalności ustawodawcy oraz kierując się systemowymi, celowościowymi bądź funkcjonalnymi regułami wykładni prawa. Akceptacja wykładni prawa dokonanej przez organ naruszałaby konstytucyjne zasady sprawiedliwości społecznej, nakaz ochrony i opieki nad rodziną, jak również wynikający z art. 71 ust. 1 Konstytucji, nakaz szczególnej pomocy władz publicznych rodzinom w trudnej sytuacji materialnej i społecznej.
Zdaniem Rzecznika należyta interpretacja aktu normatywnego polegająca na odczytaniu zeń właściwego i zgodnego z intencjami prawodawcy sensu, wymagała od Kolegium zastosowania metod wykładni zmierzających do ustalenia celu, w jakim wydano dane przepisy, i tłumaczących ich sens w świetle tego celu. Odstąpienie od ścisłej wykładni językowej i posłużenie się inną metodą wykładni w niniejszej sprawie było nieodzowne, a brak aktywności organu administracji w tej mierze doprowadził do rażąco niesprawiedliwego rozstrzygnięcia poprzez zastosowanie prawa materialnego w sposób zakłócający ratio systemu zabezpieczenia społecznego.
W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego brak było podstaw do odmowy przyznania skarżącej wnioskowanego świadczenia pielęgnacyjnego z tego powodu, że nie został spełniony jeden z warunków określonych w art. 17 ust. 1 b ustawy. Ponadto, Sąd nie podzielił stanowiska organu odwoławczego, co do wskazanej w zaskarżonej decyzji materialno-prawnej podstawy odmowy przyznania wnioskowanego świadczenia, zaistniałej w związku z posiadaniem przez skarżącą ustalonego prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego. Wprawdzie powołany w tym zakresie przez Kolegium przepis art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli opiekun osoby niepełnosprawnej ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, niemniej jednak przepis ten nie może być interpretowany w oderwaniu od treści art. 27 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym w przypadku zbiegu uprawnień m.in. do świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługuje jedno z tych świadczeń, wybrane przez osobę uprawnioną.
Niewątpliwie celem tych regulacji jest uniemożliwienie osobom uprawnionym równoczesnego pobierania tych świadczeń, co nie wyklucza jednak możliwości przyznania innego świadczenia (zmiany) w przypadku spełniania warunkujących go przesłanek. Oznacza to prawo wyboru przez osobę wnioskującą świadczenia korzystniejszego, co uzależnione jest od wcześniejszej rezygnacji z dotychczas pobieranego. W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy istotne znaczenie ma fakt, że skarżąca składając wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego złożyła oświadczenie, z którego jednoznacznie wynika, że w przypadku przyznania jej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, zrezygnuje ze specjalnego zasiłku opiekuńczego. W konsekwencji uznać też należy, że fakt uzyskiwania przez skarżącą specjalnego zasiłku opiekuńczego, w świetle Jej oświadczenia o rezygnacji z tego świadczenia na rzecz prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, nie mógł stanowić w okolicznościach przedmiotowej sprawy przeszkody do przyznania tego korzystniejszego świadczenia.