Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Kasacja w sprawie braku w uzasadnieniu wyroku właściwej analizy względów wychowawczych, jakimi kierował się Sąd meriti przy wymiarze kary młodocianemu sprawcy.

Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że prymat wychowawczych celów kary wynikający z art. 54 § 1 k.k. obliguje sąd do szczególnej wnikliwości w ocenie sprawcy młodocianego oraz w zebraniu w tym celu wszelkich możliwych informacji, w szczególności dotyczących stopnia dojrzałości psychicznej i społecznej sprawcy, jego warunków rodzinnych i środowiskowych oraz sposobu życia. Zdaniem Rzecznika Sąd nie przedstawił argumentacji pozwalającej na ustalenie powodów, dla których orzekając karę wobec młodocianego, oprócz obligatoryjnego dozoru, zrezygnował z przestrzegania dyrektywy wychowawczego oddziaływania kary, po to by orzec karę, która swoją dolegliwością odpowiada stopniowi społecznej szkodliwości czynu. Tymczasem priorytet względów wychowawczych w przypadku sprawców młodocianych, określony w art. 54 § 1 k.k. jest regułą kolizyjną, stworzoną właśnie dla przypadków, gdy odwołanie się do poszczególnych dyrektyw racjonalizujących rozstrzygnięcie o sankcji karnej wymiaru kary daje różne rezultaty w zakresie wymiaru kar. Tym samym, Sąd zaniechał indywidualnego określenia stopnia zawinienia młodocianego poprzez ustalenie wszystkich przesłanek przypisania winy, w szczególności dojrzałości i odpowiedzialności sprawcy. Brak w uzasadnieniu Sądu analizy tych elementów, nie pozwala na merytoryczną kontrolę wyroku w tym zakresie i prowadzi do stwierdzenia, że Sąd meriti nie poczynił żadnych ustaleń w tym zakresie i nie rozważył, czy istnieje możliwość realizacji celów określonych w art. 54 § 1 k.k. i modyfikacji modelu wymiaru kary zawartego w art. 53 k.k. Ustalenie braku możliwości realizacji celów wychowawczych nie może być ustaleniem dowolnym, niemającym konkretnych podstaw w określonych ustaleniach faktycznych, dotyczących w szczególności stopnia demoralizacji sprawcy.