Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie ustawy o Instytucie Europy Wschodniej z dnia 2018-11-22.
Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie ustawy o Instytucie Europy Wschodniej.
Z uzasadnienia rządowego projektu ustawy o Instytucie Europy Środkowej wynika, że celem projektodawcy było utworzenie nowej placówki Instytutu Europy Środkowej (dalej: Instytut) na bazie Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej (dalej: IEŚW). Pomimo jednak deklaracji woli zachowania i rozwijania formalnie likwidowanego IEŚW, w części dotyczącej zatrudnienia pracowników wprowadzone zostały rozwiązania zdecydowanie ułatwiające zmiany kadrowe.
zdecydowanie ułatwiające zmiany kadrowe.
Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 4 ustawy pracownicy IEŚW stają się pracownikami Instytutu. Jednak zgodnie z ust. 3 tego artykułu stosunki pracy z tymi pracownikami wygasają po upływie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, jeżeli przed upływem 2 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nie zostaną mu zaproponowane nowe warunki pracy i płacy albo w razie nieprzyjęcia nowych warunków pracy i płacy. Oświadczenie woli o przyjęciu albo odmowie przyjęcia propozycji nowych warunków pracy i płacy pracownik obowiązany jest złożyć w terminie 2 tygodni od otrzymania propozycji (art. 26 ust. 4 ustawy). W przypadku wygaśnięcia stosunków pracy pracownikom przysługują świadczenia przewidziane dla pracowników, z którymi stosunki pracy rozwiązuje się z powodu likwidacji pracodawcy (art. 26 ust. 5 ustawy).
W ten sposób utworzenie nowej jednostki na bazie już istniejącej stało się okazją do stosowania rozwiązań w ramach regulacji szczególnej, pozwalającej na arbitralny, pozbawiony jednoznacznych kryteriów, dobór pracowników likwidowanego IEŚW, którzy otrzymają propozycje kontynuowania zatrudniania w Instytucie. Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył również, iż wygaszanie stosunków pracy na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy dotyczy również kobiet ciężarnych oraz pozostających na urlopach macierzyńskich i rodzicielskich, a także innych pracowników objętych szczególną ochroną trwałości stosunku pracy. Poza kontrolą sądową pozostaje zasadność decyzji o wygaśnięciu umowy o pracę.
W ocenie Rzecznika niezbędna jest zatem analiza przepisów ustawy określających powstanie i funkcjonowanie Instytutu pod kątem konsekwencji prawnych określonych w art. 231 k.p. Może się okazać, że doszło w tym przypadku do przejęcia IEŚW jako jednostki gospodarczej – zakładu pracy przez Instytut, pomimo likwidacji IEŚW z dniem wejścia w życie ustawy (art. 23 ust. 1 ustawy). IEŚW działa na podstawie ustawy o instytutach badawczych. Z dniem wejścia w życie ustawy składniki majątkowe i niemajątkowe IEŚW przejmuje Instytut, a należności i zobowiązania IEŚW stają się należnościami i zobowiązaniami Instytutu (art. 25 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy). Instytut w świetle art. 2 ust. 1 jest państwową osobą prawną. Przychodami instytutu są doroczne dotacje budżetowe, ale także przychody z tytułu działalności gospodarczej poprzez komercjalizację wyników prowadzonych badań, działalność wydawniczą szkoleniową oraz wynajem pomieszczeń i biur. Kluczowe znaczenie w przekonaniu Rzecznika może mieć tutaj brak własnych zasobów kadrowych, dzięki którym Instytut mógłby realizować przejęte od IEŚW zadania.
Biorąc powyższe pod uwagę Rzecznik zwrócił się do Marszałka Senatu RP z prośbą o odniesienie się do powyższych uwag i zastrzeżeń w toku prac nad ustawą o Instytucie Europy Środkowej.