Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Okręgowym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Środowiska oraz Skarbowi Państwa – Ministrowi Energii o ochronę dóbr osobistych z dnia 2018-11-30.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Okręgowym przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Środowiska oraz Skarbowi Państwa – Ministrowi Energii o ochronę dóbr osobistych.
W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy, oddalając powództwo w całości, przyznał że na terenie Rybnika występuje częste i znaczne przekroczenie norm zanieczyszczenia powietrza, a zjawisko to stanowi bardzo poważny i uciążliwy problem dla mieszkańców. Mimo tego, nie znalazł podstaw do uwzględnienia powództwa w związku z żądaniem zasądzenia zadośćuczynienia. Zdaniem Sądu powód nie wykazał naruszenia dobra osobistego w postaci zdrowia, zaś prawa do życia w czystym środowisku sąd w ogóle nie uznał za dobro osobiste podlegające ochronie w oparciu o art. 24 k.c. Sąd wskazał ponadto, że zamieszkiwanie w Rybniku jest swobodną decyzją powoda i w każdym momencie może on zmienić swoje miejsce zamieszkania.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że Konstytucja w szeregu swoich przepisów odwołuje się do środowiska. Sam fakt, że ochrona środowiska uczyniona została jedną z podstaw ustrojowych Rzeczypospolitej Polskiej dobitnie pokazuje, jak duże znaczenie przyznał jej ustrojodawca. Ochrona środowiska jest także jedną z możliwych podstaw ograniczania wolności i praw człowieka. Konstytucja nakłada na władze publiczne szereg obowiązków o charakterze programowym, tj. prowadzenie polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom oraz ogólny obowiązek ochrony środowiska. Prócz tego, przewiduje dwa bardziej skonkretyzowane obowiązki sprzężone z prawami jednostki. Są to: obowiązek udostępniania informacji o stanie i ochronie środowiska oraz obowiązek wspierania działań obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. Zdaniem Rzecznika prawo do (korzystania ze) środowiska spełnia wszystkie przesłanki warunkujące uznanie go za dobro osobiste w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Możliwość korzystania z nieskażonego środowiska dla celów osobistych jest bowiem niewątpliwie wartością niematerialną. Nie powinno budzić również wątpliwości, że wiąże się ona z osobowością człowieka. We współczesnych warunkach jest także bezsprzecznie wartością powszechnie uznaną w społeczeństwie. Za dobro osobiste prawo do (korzystania ze) środowiska jest uznawane w doktrynie również obecnie. W konsekwencji, nie można odmówić słuszności apelującemu powodowi, który zarzuca Sądowi Rejonowemu błędną wykładnię art. 23 K.c. poprzez przyjęcie, że prawo do (korzystania ze) środowiska nie jest dobrem osobistym, którego ochrony można dochodzić w trybie art. 24 K.c.
W ocenie Rzecznika powód wykazał, że w miejscu jego zamieszkania zanieczyszczenie powietrza przekracza znacznie „zwykłą”, akceptowalną społecznie miarę. W latach 2014–2015 przekroczenie dopuszczalnych poziomów pyłu PM10 występowało w ciągu blisko 1/3 roku, a w „rekordowym” lutym 2015 r., dobowe normy były przekroczone codziennie przez 24 dni, przy czym przekroczenia te trudno określić jako nieznaczne, skoro sięgały kilkunastokrotności dopuszczalnego poziomu. Powód nie był zatem narażony na sporadyczne, czy też niewielkie zanieczyszczenie powietrza, które w powszechnym odczuciu społecznym można by jeszcze zaakceptować, lecz przeciwnie – stale i dotkliwie odczuwał uciążliwości związane ze złym stanem powietrza.
Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści: „Prawo do życia w czystym środowisku nie jest dobrem osobistym. Ochronie, jako dobra osobiste (art. 23 k.c. w związku z art. 24 k.c. i art. 448 k.c), podlegają zdrowie, wolność, prywatność, do naruszenia (zagrożenia) których może prowadzić naruszenie standardów jakości powietrza określonych w przepisach prawa”. W uzasadnieniu uchwały SN wskazał, że środowisko naturalne człowieka nie ma cech dobra osobistego - jest to bowiem dobro wspólne dla ludzkości, mające substrat materialny w postaci powietrza, wody, gleby, świata roślin i zwierząt. Środowisko naturalne i jego stan decyduje o fizycznym przetrwaniu człowieka i o stopniu, w jakim zaspakajane są jego podstawowe potrzeby bytowe. Ochronie na podstawie art. 23 k.c. w związku z art. 24 k.c. i art. 448 k.c, jako dobra osobiste, podlegają zdrowie, wolność, prywatność, do naruszenia których może prowadzić naruszenie standardów jakości powietrza określone w przepisach powszechnie obowiązującego prawa. Naruszenie tych standardów może zatem prowadzić do ingerencji w dobra osobiste, jakimi są przede wszystkim zdrowie, wolność, prywatność i powstania związanych z tym roszczeń cywilnoprawnych na rzecz jednostki. Nie można przy tym wykluczyć, że niezachowanie wskazanych standardów może stanowić ingerencji również w inne dobra osobiste, chronione indywidualnymi prawami podmiotowymi.