Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych w sprawie rekomendacji Komitetu do spraw Praw Osób z Niepełnosprawnościami dla Polski.

3 grudnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnościami, ustanowiony w celu zwrócenia uwagi na problemy tej grupy społecznej i podkreślenia konieczności działań na rzecz włączenia społecznego osób z niepełnosprawnościami, wyrównywania szans i przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Rzecznik Praw Obywatelskich, pełniący również funkcję organu monitorującego realizację postanowień Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, w tym właśnie dniu w sposób szczególny sygnalizuje, jak wiele jest jeszcze do zrobienia w tym obszarze. Rok 2018 jest wyjątkowy, bowiem niespełna trzy miesiące temu Komitet do spraw Praw Osób z Niepełnosprawnościami rozpatrzył pierwsze sprawozdanie okresowe rządu z realizacji postanowień Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami (dalej jako: Konwencja) i sformułował rekomendacje dla Polski w tym zakresie.

Rekomendacje Komitetu do spraw Praw Osób z Niepełnosprawnościami odnoszą się zarówno do kwestii ogólnych i systemowych, jak i do szczegółowych problemów związanych z każdym obszarem życia społecznego. Do najważniejszych zastrzeżeń Komitetu należy brak kompleksowej strategii i planu działania na rzecz wdrożenia w Polsce Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, a także brak uwzględniania jej postanowień w polityce krajowej, regionalnej, lokalnej i sektorowej, która nadal odzwierciedla charytatywne podejście do osób z niepełnosprawnościami i nie traktuje ich podmiotowo. Mając to na uwadze Komitet zalecił opracowanie takiej strategii, uwzględniającej zmianę paradygmatu w podejściu do osób z niepełnosprawnościami, podkreślając jednocześnie potrzebę zapewnienia szerokiego udziału organizacji reprezentujących te osoby w jej przygotowaniu.

Drugą istotną kwestią poruszoną w rekomendacjach Komitetu jest polski system orzekania o niepełnosprawności. Komitet zwrócił uwagę na wielość mechanizmów oceny niepełnosprawności, w tym odrębne mechanizmy dla dzieci w wieku do 16 lat, a także wielość definicji niepełnosprawności, które nie są spójne z celem Konwencji i wszystkie opierają się na modelu medycznym. Komitet skrytykował także posługiwanie się stygmatyzującą terminologią i niejasnymi pojęciami, takimi jak "upośledzenie umysłowe", "niezdolność do pracy", "niezdolność do pełnienia ról społecznych" lub "niesamodzielność". W efekcie Komitet zalecił wypracowanie takiego systemu orzekania o niepełnosprawności, który w pełni uwzględnia model niepełnosprawności oparty na prawach człowieka, a także zapewni wyeliminowanie wielu metod oceny, przystępność dla użytkowników oraz zaangażowanie osób z niepełnosprawnościami na etapie jego projektowania oraz w praktyce jego stosowania.

Komitet zauważył również niską efektywność krajowego mechanizmu monitorowania realizacji postanowień Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. W procesie tym kluczową rolę Komitet przyznał konsultacjom oraz włączaniu organizacji reprezentujących osoby z niepełnosprawnościami. Komitet podkreślił potrzebę zapewnienia aktywnego i pełnowymiarowego zaangażowania oraz szerokich konsultacji z różnymi organizacjami osób niepełnosprawnych, w tym m.in. z kobietami, dziećmi, uchodźcami i osobami ubiegającymi się o azyl, osobami nieheteroseksualnymi, osobami z niepełnosprawnością psychologiczną oraz intelektualną osobami żyjącymi na obszarach wiejskich i osobami wymagającymi wysokiego poziomu wsparcia, w projektowaniu nowych przepisów i strategii w celu zapewnienia, że prawodawstwo jest zgodne z Konwencją.

Rzecznik zwrócił się z prośbą o udzielenie informacji, jakie działania zostały podjęte w powyższym zakresie oraz jakie działania są jeszcze planowane. W szczególności poprosił o wskazanie zamierzonych metod oraz terminu upowszechniania tych rekomendacji, gwarantujących ich dostępność dla osób z różnymi niepełnosprawnościami.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych w piśmie z 18 stycznia 2019 r. odnosząc się do kwestii zmian w systemie orzecznictwa poinformował, iż Międzyresortowy Zespół powołany zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów w sprawie Międzyresortowego Zespołu do spraw Opracowania Systemu Orzekania o Niepełnosprawności oraz Niezdolności do Pracy zakończył prace. Przedstawione propozycje rozwiązań są obecnie analizowane i stanowią punkt wyjścia do dalszych prac skutkujących konieczności przeprowadzenia pełnego procesu legislacyjnego. Natomiast w odniesieniu do kwestii wdrożenia uwag końcowych Komitetu do spraw praw osób niepełnosprawnych Pełnomocnik Rządu wskazał, że ich ostateczna wersja udostępniona została na stronie internetowej komitetu dopiero 12 grudnia 2018 r. Po zakończeniu prac nad tłumaczeniem uwag na język polski rozpoczęły się prace nad przygotowaniem stanowiska do nich. Po ich opracowaniu oba dokumenty zostaną niezwłocznie udostępnione na stronie internetowej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (zakładka: społeczne prawa człowieka).