Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie problemu z dostępem do świadczenia wychowawczego dzieci, których rodzice umierają w toku postępowania o ustalenie prawa do świadczenia z dnia 2018-12-12.
Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie problemu z dostępem do świadczenia wychowawczego dzieci, których rodzice umierają w toku postępowania o ustalenie prawa do świadczenia.
Na gruncie przepisów ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (dalej jako: ustawa o p.p.w.d.) beneficjentem świadczenia wychowawczego jest nie samo dziecko, ale jedno z jego rodziców, opiekun faktyczny lub opiekun prawny. W przypadku śmierci osoby uprawnionej do świadczenia wychowawczego świadczenie to nie przechodzi automatycznie na drugiego rodzica, czy opiekuna dziecka, ale świadczenie takie wygasa z mocy prawa. Konieczne jest złożenie kolejnego wniosku. Taka sama sytuacja dotyczy nierozpoznanego wniosku o ustalenie prawa do świadczenia. Brak jest możliwości, by z uwagi na śmierć jednego z rodziców, drugi rodzic wstępował w rolę wnioskodawcy przy ubieganiu się o świadczenie wychowawcze, a w przypadku śmierci obojga rodziców rolę wnioskodawcy przejmowałby opiekun prawny dziecka.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że charakter i cel świadczenia wychowawczego winny mieć nadrzędne znaczenie przy ustalaniu prawa do niego. Świadczenie to służy bowiem zaspokojeniu potrzeb dziecka, dbałości o jego dobro i ochronę. Skierowane jest zaś do podmiotów, które sprawują faktyczną opiekę nad dzieckiem. Na realizację zasad i celów ustawy o p.p.w.d. należy zatem patrzeć przede wszystkim przez pryzmat dzieci oraz ich dobra. Z tego względu trudna do zaakceptowania jest sytuacja, gdy z powodu śmierci osoby ubiegającej się o świadczenie wychowawcze w pewnym okresie, przy spełnianiu warunków ustawowych do uzyskania świadczenia, dziecko może znaleźć się poza tym wsparciem.
Rzecznik przypomniał, iż w art. 72 ust. 1 zd. 1 i ust. 2 Konstytucji zapisano, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Ustawa zasadnicza nie ogranicza się więc do zapewnienia dziecku ochrony, ale wprowadza też prawo do żądania od organów władzy publicznej opieki i pomocy. Pomoc władz publicznych jest szczególnie niezbędna w przypadku dziecka pozbawionego opieki rodzicielskiej, stąd art. 72 ust. 2 nakłada na władze tego rodzaju obowiązek.
Zdaniem Rzecznika opisana w wystąpieniu sytuacja nie została przewidziana przez ustawodawcę, a adresaci norm prawnych, osierocone dzieci, nie powinny ponosić negatywnych konsekwencji takiego stanu rzeczy. W opinii Rzecznika konieczne jest wprowadzenie do ustawy o p.p.w.d. stosownej regulacji umożliwiającej w sytuacji nierozpatrzenia wniosku do czasu śmierci osoby uprawnionej o ubieganie się o świadczenie wychowawcze, potraktowanie wniosku osoby przejmującej opiekę nad dzieckiem jako wniosku uzupełniającego umożliwiającego procedowanie nad wnioskiem pierwotnym, pomimo śmierci wnioskodawcy.
Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska odnośnie podjęcia stosownych działań prawodawczych.