Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie szczepień ochronnych z dnia 2018-12-14.
Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie szczepień ochronnych.
W związku z narastającym społecznym zaniepokojeniem związanym z doniesieniami medialnymi dotyczącymi wyższej liczby przypadków zachorowania na odrę, Rzecznik Praw Obywatelskich powrócił do tematu obowiązku szczepień ochronnych.
Od kilku już lat drastycznie wzrasta liczba niezaszczepionych dzieci ze względu na odmowę rodziców. Obecnie w krajach europejskich, w tym w Polsce, stan zaszczepienia wynosi 85-94%. Tymczasem tylko odporność populacyjna tj. sytuacja, kiedy zaszczepiona jest ponad 95% populacji może powstrzymać dalszy rozwój i rozprzestrzenianie się wielu chorób zakaźnych m.in. odry. Zachorowania na odrę w Polsce są związane przede wszystkim z przenikaniem choroby z zagranicy lub zakażeniem osób, które nie są zaszczepione przeciwko odrze przez osoby niebędące narodowości polskiej.
Rzecznik, zwracając szczególną uwagę na sprawne funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia we wszystkich jego aspektach, podkreślił, że prawny obowiązek osób przebywających na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Programu Szczepień Ochronnych wynika wprost z przepisów art. 5 ust. 1 pkt 1b i art. 17 ust. 1 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Rzecznik zauważył ponadto, że realizacja prawa do ochrony zdrowia, statuowanego w art. 68 ust. 1 Konstytucji oraz w aktach prawa międzynarodowego, nakłada na władze publiczne, zarówno obowiązki negatywne (tj. powstrzymywanie się od działań szkodzących zdrowiu i życiu obywateli), jak i pozytywne, do których należy zaliczyć m.in. ochronę zdrowia publicznego. Konstytucja wyraźnie zobowiązuje władze publiczne do zwalczania chorób epidemicznych (art. 68 ust. 4). Art. 68 Konstytucji stanowi, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia (ust.1) oraz nakłada na władze publiczne obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku (ust. 3).
Rzecznik przyznał, że zgoda pacjenta na proponowane mu postępowanie medyczne jest powszechnie akceptowanym standardem w medycynie oraz w odnośnych przepisach prawa. Niemniej jednak istnieje potrzeba trybu przymusowego postępowania medycznego w stosunku do określonej kategorii osób, w szczególnych sytuacjach, gdy zachodzi nieunikniona konieczność podporządkowania autonomii jednostki dobrom wyższego rzędu (np. w sytuacji, gdy określone osoby zagrażają szczególnie cennym dobrom – swojemu zdrowiu lub życiu albo życiu i zdrowiu innych osób). Przesłanki te mogą stanowić o ograniczeniu korzystania z konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 Konstytucji). Ponadto, jak stanowi art. 95 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.
Nie ulega wątpliwości, że problem szczepień ochronnych jest niezwykle złożony i wymaga pogodzenia autonomii oraz interesów jednostki z wymogami zdrowia publicznego. Rzecznik podkreślił jednak, że brak jest dostatecznej informacji oraz edukacji odnoszącej się do problemu szczepień. Powstaje także pytanie, czy właściwe organy władzy publicznej stosownie odpowiadają na pojawiające się kontrowersje wokół szczepień oraz coraz bardziej widoczne w debacie publicznej głosy przeciw obowiązkowym szczepieniom.
Rzecznik zwrócił się do Ministra Zdrowia z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie, w tym również odnośnie do aktualnej skali zjawiska, monitoringu sytuacji, a także w sprawie działań i zamierzeń w kierunku zapewnienia profilaktyki chorób epidemicznych.