Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Kasacja w sprawie nienależytego rozważenia i ustosunkowania się do podniesionych zarzutów w apelacji obrońcy.

Skazany w niniejszej sprawie to osoba niepełnosprawna intelektualnie. W literaturze przedmiotu wskazuje się natomiast, że osoby takie na skutek nowej, skomplikowanej sytuacji, jak pozbawienie wolności, nieznane otoczenie, niepewność, mogą na skutek sugestii nabrać silnego błędnego przekonania o swym sprawstwie, trudnego do skorygowania w kolejnych przesłuchaniach. Skoro skazany jest osobą upośledzoną umysłowo, a więc podatną na sugestie, to dla ustalenia wartości dowodowej wyjaśnień złożonych przez niego na etapie postępowania przygotowawczego znaczenie ma również ustalenie przebiegu czynności podejmowanych wobec niego bezpośrednio po zatrzymaniu. Akcentowanie przez obrońcę nieprawidłowości już w fazie pozbawienia wolności poprzedzającej formalne przedstawienie zarzutów popełnienia przestępstwa było zatem uprawnione.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich skoro z art. 148 § 1 pkt 2 k.p.k. wynika, że protokół powinien utrwalać przebieg czynności i to w protokole przesłuchań osób z istoty swej podatnych na sugestie, takich jak niepełnosprawni intelektualnie, treść pytań kierowanych do osób przesłuchiwanych winna być odnotowywana. To jak było bowiem sformułowane pytanie jest okolicznością istotną z punktu widzenia przebiegu czynności dokumentowanej w formie protokołu. Pozwala zarazem ukazać w jakim kontekście, w odpowiedzi, na tak sformułowane pytanie, osoba przesłuchiwana złożyła określone depozycje. Zdaniem Rzecznika odnotowywanie treści pytań kierowanych do podejrzanych podatnych na sugestie ma szczególne znaczenie, zwłaszcza gdy przesłuchanie odbywa się w warunkach ograniczonej kontradyktoryjności, bez obecności tzw. gwaranta właściwego traktowania osoby przesłuchiwanej, tj. przedstawiciela procesowego zatrzymanego procesowo, którego podstawową rolą podczas stosowania tego środka przymusu jest ochrona zatrzymanego przed bezzasadnym samooskarżeniem.