Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie rozstrzygnięcia pytania prawnego Sądu Rejonowego dotyczącego zgodności z Konstytucją przepisu ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 2018-10-30.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w zakresie rozstrzygnięcia pytania prawnego Sądu Rejonowego dotyczącego zgodności z Konstytucją przepisu ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw.
Zaskarżony art. 49 ustawy o zmianie ustawy o KRS wprowadza fundamentalną zmianę wobec poprzedniego stanu prawnego, bowiem wyklucza doręczanie oraz zaskarżalność postanowienia w przedmiocie wpisu do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego (dalej jako: „RDN”), w sprawach wszczętych po dniu 14 marca 2018 r. W sprawach wszczętych przed tą datą, od postanowienia w sprawie wpisu do RDN przysługiwały: apelacja do sądu II instancji lub skarga na orzeczenie referendarza sądowego. Ponadto, od postanowienia w przedmiocie wpisu do RDN przysługiwała także ewentualnie skarga kasacyjna, o czym rozstrzygnął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 kwietnia 2006 r., sygn. akt I Cz 8/06. Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, takie ukształtowanie praw uczestnika postępowania w przedmiocie wpisu do RDN, było zgodne z polskim porządkiem konstytucyjnym.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich wprowadzony art. 49 ustawy o zmianie ustawy o KRS brak doręczenia oraz zaskarżalności postanowienia w przedmiocie wpisu do RDN, w szczególności w warunkach wydawania tych postanowień przez referendarzy sądowych, stanowi naruszenie istoty ochrony prawnej gwarantowanej w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Norma ta uniemożliwia skorzystanie z przysługującego na mocy wskazanego przepisu Konstytucji prawa do sądowej kontroli aktu, który dotyka sfery praw i wolności jednostki, a także może ją naruszać, w przypadku dokonania błędnego wpisu do RDN. W zaskarżonym przepisie jest bowiem mowa o niedoręczaniu oraz niezaskarżalności orzeczenia referendarza sądowego w przedmiocie wpisu do RDN. Podmiot prawa nie ma zatem możliwości poddania kontroli takiego rozstrzygnięcia, poprzez wniesienie do sądu skargi na orzeczenie referendarza sądowego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego pozbawienie uczestników postępowań, o których mowa w zakwestionowanym przepisie, prawa do otrzymania informacji o wyniku postępowania o wpis do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych w drodze doręczenia postanowienia nie jest przydatne, ani tym bardziej konieczne i proporcjonalne z punktu widzenia celów regulacji, jaką było usprawnienie działalności sądów rejestrowych. Zdaniem Trybunału skoro ustawodawca podjął decyzję o pozostawieniu spraw o wpis w kognicji sądów, nie mógł w sposób arbitralny ograniczyć możliwości korzystania przez uczestników postępowań sądowych z gwarancji wynikających z konstytucyjnego prawa do sądu, w tym wyłączyć prawa do otrzymania informacji o wyniku postępowania. Nieuzasadnione pozbawienie takiego prawa na podstawie art. 49 ustawy zmieniającej stanowiło naruszenie standardów sprawiedliwej i jawnej procedury sądowej. Ponadto, Trybunał uznał, że nie ma żadnych racjonalnych przesłanek, aby postanowienie o wpisie nie podlegało obowiązkowi doręczenia uczestnikowi postępowania. Trudno uznać, że taka czynność urzędowa sądów mogłaby być uznana za generującą obciążenie sądu pracą w stopniu uzasadniającym ograniczenie prawa uczestnika postępowania sądowego do bycia poinformowanym o jego wyniku. Wyłączenie obowiązku doręczenia postanowienia uczestnikowi postępowania objętego normowaniem art. 49 ustawy zmieniającej jawi się tym bardziej jako nieuzasadnione, jeżeli uwzględni się, że ustawodawca nie uchylił obowiązku sporządzenia przez sąd uzasadnienia postanowienia.