Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Edukacji Narodowej w sprawie nadmiernego obciążania uczniów pracami domowymi.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi od rodziców uczniów, którzy zgłaszają problem nadmiernego obciążania uczniów pracami domowymi. Skarżący twierdzą, że ich dzieci czują się przemęczone i zniechęcone do zajęć szkolnych. Z uwagi na brak wolnego czasu nie mogą dostatecznie wypocząć oraz rozwijać swoich pasji. Oburzenie wyrażają także rodzice zmuszeni do poświęcania czasu wolnego na pomoc dzieciom w nadrabianiu zaległości lub pracą nad materiałem, który nie został w sposób wystarczający wytłumaczony na lekcjach. Zakłóca to ich życie rodzinne, utrudnia podejmowanie innych wspólnych aktywności i uniemożliwia odpoczynek. Sprawa dotyczy więc realizacji z jednej strony prawa do nauki, wyrażonego w art. 70 Konstytucji oraz prawa do ochrony życia prywatnego i rodzinnego, określonego w art. 47 Konstytucji, z drugiej.

W opinii Rzecznika nieuzasadnione jest twierdzenie, że zadawanie prac domowych jest sprzeczne z prawem. Ma ono długą tradycję w polskim systemie oświaty. W świadomości wielu nauczycieli, rodziców i uczniów istnieje głębokie przekonanie, że zadawanie pracy domowej, a następnie jej sprawdzanie, jest wyrazem troski szkoły o rozwój ucznia i dobre przygotowanie do czekających go egzaminów. Całkowita rezygnacja z zadań domowych mogłaby zachwiać przekonaniem o zaangażowaniu nauczycieli i wpłynęłaby niewątpliwie na ocenę jakości nauczania w danej szkole. Warto także podkreślić prawo nauczyciela do wyboru najbardziej skutecznej metody nauczania.

W ostatnim czasie do Biura RPO wpłynęło pytanie dotyczące wzoru oświadczenia woli rodziców dostępnego w internecie, zwalniającego dzieci z obowiązku odrabiania prac domowych. Jego autorzy przekonują, że zadawanie prac domowych przez nauczycieli jest bezprawne, ponieważ w Prawie oświatowym nie ma wyraźnych przepisów dających nauczycielom uprawnienia do dysponowania czasem uczniów po zajęciach szkolnych. Stawiany jest zarzut naruszenia swobód obywatelskich gwarantowanych przez Konstytucję. Zwraca się także uwagę na możliwość naruszenia praw wynikających z art. 31 Konwencji o prawach dziecka.

Rzecznik wyraził obawę, że brak konkretnych wytycznych dotyczących zadawania prac domowych stawia nauczycieli w trudnym położeniu, gdyż muszą oni zrealizować podstawę programową z danego przedmiotu oraz sprostać oczekiwaniom uczniów i ich rodziców, żądających wysokich wyników w nauce i dobrego przygotowania do przyszłych egzaminów. Nauczyciele zdają sobie sprawę z konieczności indywidualnego podejścia do potrzeb i umiejętności ucznia, ale często nie są w stanie w pełni kontrolować obciążenia pracą domową z innych przedmiotów, lub też otrzymują niejednoznaczne sygnały od uczniów w kwestii ich potrzeb. Problem przemęczenia uczniów może mieć również związek ze zbyt obszerną podstawą programową oraz nauką w systemie dwuzmianowym i kończeniem zajęć o późnej godzinie.

Rzecznik Praw Obywatelskich podziela stanowisko Rzecznika Praw Dziecka w kwestii potrzeby przyjrzenia się efektom zadawania prac domowych w świetle najnowszych badań pedagogicznych. Dlatego zwrócił się do Minister z wnioskiem o podjęcie działań w tej sprawie oraz o poinformowanie o zajętym stanowisku.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej w piśmie z 1 lipca 2019 r. poinformował, iż w ocenie resortu o tym, czy i jakie prace domowe zadawać swoim uczniom (w znaczeniu ilościowym i jakościowym) decyduje nauczyciel organizujący proces dydaktyczno-wychowawczy. Celem zadawanych uczniom prac domowych jest wspomaganie pracy dydaktycznej nauczyciela, ponieważ są one cennym sposobem utrwalenia lub sprawdzenia wiadomości zdobytych podczas zajęć lekcyjnych, pod warunkiem, że uczeń opanował treści nauczania w wyniku przeprowadzonych w szkole zajęć i jest w stanie samodzielnie zadania domowe wykonać. Spełnienie tego warunku nakłada na nauczyciela obowiązek zadawania takich prac domowych, do których, w wyniku realizacji zajęć lekcyjnych, uczeń został przygotowany. Rozwiązań organizacyjnych w tej sprawie należy zatem zawsze poszukiwać na poziomie szkoły i regulować te kwestie w przepisach wewnątrzszkolnych. Pozwoli to dostosować rozwiązania do wieku uczniów i etapu edukacyjnego, zróżnicowanych oczekiwań uczniów i rodziców wobec szkół oraz różnego poziomu aktywności uczniów i ich gotowości do realizacji zadań dodatkowych. W opinii MEN jakiekolwiek regulowanie czy też limitowanie czasu przeznaczanego na prace domowe jest z metodologicznego punktu widzenia niewykonalne.