Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie reformy kar porządkowych.

W dniu 6 grudnia 2018 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: ETPCZ) wydał wyrok w sprawie Słomka przeciwko Polsce (nr skargi 68924/12). W wyroku tym uznał, że kara porządkowa 14 dni pozbawienia wolności dla Pana Adama Słomki za naruszenie powagi sądu, które nastąpiło w chwili ogłoszenia wyroku, stanowiła naruszenie prawa do wolności wyrażania opinii. Poza stwierdzeniem ograniczenia swobody wypowiedzi, ETPCZ zaakcentował również kwestię naruszenia prawa do rzetelnego postępowania sądowego wobec skarżącego w postępowaniu powadzonym przed sądem krajowym.

W związku z powyższym wyrokiem Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że sposób ukształtowania mechanizmu wymierzania kar porządkowych przez polskie sądy jest problemem strukturalnym i wymaga pilnej zmiany art. 49 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych. Zgodnie z obecnym brzmieniem tego przepisu, w razie naruszenia powagi, spokoju lub porządku czynności sądowych albo ubliżenia sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie, sąd może ukarać winnego karą porządkową grzywny w wysokości do 3 000 zł lub karą pozbawienia wolności do czternastu dni. Natomiast osobie pozbawionej wolności, w tym także tymczasowo aresztowanej, można wymierzyć karę przewidzianą w przepisach o wykonywaniu kary pozbawienia wolności albo w przepisach o wykonywaniu tymczasowego aresztowania.

Zdaniem Rzecznika przewidziane w ustawie kary mogą stanowić dotkliwą ingerencję w życie osoby ukaranej. Szczególnie dotyczy to kary pozbawienia wolności, ingerującej w jedną z najważniejszych wartości, jaką jest wolność. Surowość możliwych do zastosowania kar porządkowych należy skonfrontować z zasadami wynikającymi z Konwencji Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, z których wynika, że sąd, który zostaje dotknięty działaniami naruszającymi jego cześć nie jest sądem obiektywnym.

Rzecznik zwrócił się Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie oraz o podjęcie stosownej inicjatywy legislacyjnej.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 5 stycznia 2021 r. poinformowała, iż przedmiotem prowadzonych w Ministerstwie Sprawiedliwości analiz i dalszych prac będzie rozważenie wprowadzenia rozwiązań, zgodnie z którymi w przypadku stwierdzenia przez sąd zasadności zastosowania kary porządkowej związanej z pozbawieniem wolności albo w przypadku ubliżenia np. sądowi na piśmie lub za pomocą środków komunikowania się na odległość sprawa będzie kierowana do rozpoznania przez inny skład sądu. W przypadku bowiem, gdy dochodzi do konieczności rozważenia, czy należy przyznać pierwszeństwo zapewnieniu prawidłowego toku postępowania sądowego w warunkach odpowiadających powadze sądu, czy wolności osobistej, zagwarantowanie niepodważalnej bezstronności rozstrzygnięcia w tym zakresie należy uznać za nadrzędne wobec możliwości niezwłocznego podjęcia skutecznych środków przywracających powagę i porządek procedowania przez ten sam sąd, przed którym dopuszczono się zachowania zakłócającego przebieg jego czynności. Podobnie w przypadku, gdy do naruszenia dochodzi na piśmie lub za pomocą środków komunikowania się na odległość, zachowanie powagi sądu i czynności sądowych nie wymaga natychmiastowej reakcji sądu w tym składzie, który rozpoznaje sprawę, i przez wzgląd na zachowanie zasady bezstronności należy uznać za uzasadnione przekazanie rozstrzygnięcia w przedmiocie zastosowania kary porządkowej innemu składowi. Przyjęcie takich rozwiązań skutkowałoby jednocześnie tym, że najbardziej dolegliwy rodzaj kary porządkowej byłby stosowany zupełnie wyjątkowo, w przypadku gdy inne środki byłyby niewystarczające. Wprowadzenie powyższych rozwiązań zapewni również, że w zakresie dotyczącym wstrzymania wykonania zaskarżonego postanowienia o ukaraniu karą porządkową za rozwiązanie wystarczające można uznać wynikającą z już obowiązujących przepisów możliwość dokonania takiego wstrzymania zarówno przez sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, jak i sąd rozpoznający zażalenie - zarówno na wniosek ukaranego, jak i z urzędu. Prawidłowa wykładnia obowiązujących przepisów krajowych odnoszących się do „policji sesyjnej” i zaproponowany kierunek zmian w tych przepisach będą skutkowały tym, że zachowany zostanie standard wyznaczony przez orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie art. 6 i 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.