Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Kasacja w sprawie obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem.

Sąd Rejonowy uznał oskarżonego za winnego tego, że działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, jako prezes zarządu spółki doprowadził pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez niezapłacenie za dostarczone przez pokrzywdzonego artykuły. W punkcie 3 Sąd I instancji orzekł wobec oskarżonego obowiązek naprawienia w całości szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego kwoty 59 512,39 zł. Sąd Okręgowy zmienił jednak zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił punkt 3, w pozostałym zakresie tenże wyrok utrzymał w mocy. W uzasadnieniu wyroku, Sąd II instancji wskazał, że w obrocie cywilnoprawnym roszczenie pokrzywdzonego o naprawienie szkody było już przedmiotem postępowania upadłościowego, w ramach którego wierzytelność była dochodzona. W toku tego postępowania pokrzywdzony nie został zaspokojony w jakimkolwiek zakresie. Sąd uznał także, że w przedmiotowym stanie faktycznym roszczenie zgłoszone przez oskarżyciela posiłkowego i roszczenie będące przedmiotem postępowania upadłościowego pozostaje tożsame podmiotowo i przedmiotowo. W ocenie Sądu fakt, że w postępowaniu karnym wniosek o naprawienie szkody skierowany był przeciwko osobie fizycznej, nie zaś przeciwko spółce, nie przekreśla tego, że przedmiotem roszczenia jest suma będąca przedmiotem czynności wykonawczych w ramach przypisanego przestępstwa, a fakt zakończenia postępowania upadłościowego, nie niweluje istnienia wydanego tytułu wykonawczego.

Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że stosownie do brzmienia art. 415 § 1 zd. 2 k.p.k., przeszkodą do nałożenia obowiązku naprawienia szkody jest wyłącznie tożsamość roszczenia będącego przedmiotem orzeczenia cywilnego z roszczeniem wynikającym z przestępstwa. Stąd, każdorazowo orzekający Sąd ma obowiązek przeanalizować zakres i treść tych roszczeń, po to, by potwierdzić ich tożsamość bądź też jej zaprzeczyć. Klauzula antykumulacyjna wymaga dla swego zastosowania stwierdzenia zarówno tożsamości przedmiotowej, jak i podmiotowej owego roszczenia do którego się odnosi. Oznacza to zatem, że zakaz tam przewidziany obowiązuje tylko wtedy, gdy w innym postępowaniu rozstrzygnięto już, bądź zainicjowano postępowanie odnośnie tego samego roszczenia tej samej osoby bądź podmiotu. Nie ulega wątpliwości, że spółka akcyjna oraz oskarżony, to dwa odrębne od siebie podmioty prawa, w rozumieniu art. 415 § 1 k.p.k., a co za tym idzie, brak jest pomiędzy nimi tożsamości podmiotowej. Okoliczność, że oskarżony był zarazem prezesem zarządu spółki w niczym nie wpływa na ten fakt. Wobec powyższego, brak było podstaw do zastosowania regulacji wynikającej z art. 415 § 1 k.p.k.