Wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Senatu RP w sprawie braku możliwości skutecznego zaskarżenia do sądu administracyjnego bezczynności legislacyjnej organów jednostek samorządu terytorialnego z dnia 2019-03-25.
Wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji Senatu RP w sprawie braku możliwości skutecznego zaskarżenia do sądu administracyjnego bezczynności legislacyjnej organów jednostek samorządu terytorialnego.
W oparciu o skargi obywateli, Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na problem braku możliwości skutecznego zaskarżenia do sądu administracyjnego bezczynności legislacyjnej organów jednostek samorządu terytorialnego.
Rzecznik wskazał, że choć odpowiednie przepisy ustaw samorządowych, tj. ustawy o samorządzie gminnym (dalej jako: "u.s.g."), ustawy o samorządzie powiatowym (dalej jako: "u.s.p.") oraz ustawy o samorządzie województwa (dalej jako: "u.s.w."), formalnie dopuszczają możliwość zaskarżenia bezczynności legislacyjnej organów jednostek samorządu terytorialnego, skarga taka nie może odnieść oczekiwanego przez skarżących skutku. Nie doprowadzi bowiem do wydania stosownego aktu, co wynika z braku przepisów określających sposób rozpoznania takiej skargi przez sąd administracyjny.
W szczególności, do skargi na bezczynność legislacyjną nie może mieć zastosowania art. 149 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej jako: "p.p.s.a."). Stanowi on wprawdzie, że uwzględniając skargę na bezczynność sąd administracyjny może m.in. zobowiązać organ pozostający w bezczynności do wydania aktu, jednak zgodnie z jego literalnym brzmieniem, stosuje się go wyłącznie do skarg na bezczynność w wydaniu decyzji administracyjnej, postanowienia (w tym postanowienia w postępowaniu egzekucyjnym) oraz na bezczynność w dokonaniu innego aktu lub czynności dotyczących wynikających z prawa uprawnień lub obowiązków. Artykuł 149 p.p.s.a. nie odsyła natomiast do działalności prawodawczej organów jednostek samorządu terytorialnego, która określona została jako podlegająca sądowo-administracyjnej kontroli w przepisach tej ustawy.
Istniejący stan prawny prowadzi zatem do paradoksalnej sytuacji, w której obywatel dysponuje uprawnieniem do wniesienia skargi na bezczynność legislacyjną organu jednostki samorządu terytorialnego, ale z uwagi na brak przepisu procesowego, którym mógłby się posłużyć sąd administracyjny w razie uwzględnienia skargi - zostanie ona oddalona lub odrzucona niezależnie od jej zasadności.
Taki stan rzeczy jest w ocenie Rzecznika nie do pogodzenia z gwarantowanym konstytucyjnie prawem do sądu, którego immanentnym elementem jest prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd. Doprowadzenie do sytuacji, w której istniejący poniekąd środek prawny będzie efektywny wymaga interwencji ustawodawcy, zmierzającej do wyposażenia sądów administracyjnych w jednoznaczną kompetencję do usunięcia niezgodnego z prawem stanu bezczynności legislacyjnej organów jednostek samorządu terytorialnego.
Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego z prośbą o rozważenie przez podległą mu Komisję opisanego w niniejszym piśmie, a istotnego z punktu widzenia wolności i praw obywatelskich zagadnienia.