Kasacja w sprawie stwierdzenia prawnej dopuszczalności wydania obywatela Białorusi z dnia 2019-04-12.
Kasacja w sprawie stwierdzenia prawnej dopuszczalności wydania obywatela Białorusi.
Do Sądu Okręgowego wpłynął wniosek ekstradycyjny Prokuratury Generalnej Republiki Białoruskiej. Do wniosku o wydanie, zgodnie z treścią umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, dołączony został uwierzytelniony odpis postanowienia o tymczasowym aresztowaniu ściganego z opisem zarzuconych mu czynów przestępnych. Sąd Okręgowy stwierdził prawną dopuszczalność wydania ściganego. Orzeczenie to zostało zaskarżone w całości przez obrońcę. Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy orzeczenie Sądu merytorycznego.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że dołączone do wniosku o ekstradycje postanowienie o tymczasowym aresztowaniu ściganego nie zostało ani wydane przez Sąd, ani nie wynikało z niego, aby było niezwłocznie poddane z urzędu kontroli sądowej. Czas stosowania tego środka zapobiegawczego nie został określony. W uzasadnieniu poza wskazaniem przesłanki formalnej wskazano jedynie jednym zdaniem, że ścigany ukrywał się przed białoruskim wymiarem sprawiedliwości. Zdaniem Rzecznika stosowanie, względnie systematyczne kontrolowanie stosowania aresztu, przez podmiot niezależny od podmiotu prowadzącego i nadzorującego postępowanie przygotowawcze, jest niezbędne dla ochrony pozbawionego wolności przed nadmierną i nieuzasadnioną ingerencją w powyższe prawa. W tym kontekście elementarne znaczenie ma możliwość dokonania kontroli aresztu tymczasowego z urzędu, tj. niezależnie od tego, czy domaga się tego osoba pozbawiona wolności, po wtóre niezwłocznie i po trzecie dokonania tej kontroli po wysłuchaniu osobiście osoby pozbawionej wolności przez organ sądowy.
W ocenie Rzecznika całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu winien był skutkować uznaniem przez Sąd, że wydanie ściganego spowoduje naruszenie podstawowego prawa człowieka, tj. prawa ściganego do wolności i bezpieczeństwa osobistego, poprzez brak zapewnienia sądowej kontroli zastosowanego wobec niego tymczasowego aresztowania, po przekazaniu go władzom Białorusi. Brak bowiem inkorporowania przez Republikę Białoruską do porządku prawnego wymogów dotyczących ochrony prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego uznanych przez wspólnotę międzynarodową za minimalne, świadczy o tym, że Państwo to nie wykazuje rzeczywistej woli zwalczania naruszeń tych praw przez przedstawicieli ich organów.
W ocenie Sądu Najwyższego w niniejszej sprawie nie doszło do naruszenia prawa procesowego. Zdaniem Sądu samo powołanie się na dokumenty, takie jak raporty międzynarodowe wskazujące na naruszenie praw człowieka, a w szczególności ryzyko nieludzkiego lub poniżającego traktowania osoby ściganej w razie jej wydania nie jest wystarczające do stwierdzenia, że stan przestrzegania praworządności na Białorusi uzasadnia przekonanie o tym, że zostaną spełnione przesłanki z art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k. Ponadto fakt, że nakaz pozbawienia wolności dla celów ekstradycyjnych został wydany przez organ pozasądowy, np. prokuratora lub upoważnionego funkcjonariusza policji, gdy zezwala na to prawo krajowe, nie może stanowić automatycznie o tym, że gwarantowane przez Konstytucję prawa i wolności jednostki zostały naruszone. Co więcej, nie ma możliwości uznania w niniejszej sprawie, że w istocie zaistniał brak kontroli sądowej. Nie można więc uznać, że zaistniała bezwzględna podstawa odmowy wydania ściganego.