Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego Sądu Najwyższego dotyczącego zgodności z Konstytucją przepisów ustawy o partiach politycznych z dnia 2019-02-20.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie pytania prawnego Sądu Najwyższego dotyczącego zgodności z Konstytucją przepisów ustawy o partiach politycznych.
Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o partiach politycznych partii politycznej mogą być przekazywane środki finansowe jedynie przez obywateli polskich mających stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z zastrzeżeniem przepisów art. 24 ust. 4 i 7, art. 28 ust. 1 oraz przepisów ustaw dotyczących wyborów do Sejmu RP i do Senatu RP oraz wyborów do Parlamentu Europejskiego w zakresie dotacji podmiotowej. Z kolei w myśl art. 38d ustawy, w przypadku odrzucenia przez PKW sprawozdania lub w razie skargi na postanowienie o odrzuceniu sprawozdania w przypadku oddalenia skargi przez Sąd Najwyższy, partia polityczna traci prawo do otrzymania subwencji w następnych 3 latach, w których uprawniona jest do jej otrzymywania. Termin ten liczy się od początku kwartału następującego po kwartale, w którym nastąpiło odrzucenie sprawozdania, a w razie złożenia skargi na postanowienie o odrzuceniu sprawozdania termin ten liczy się od początku kwartału następującego po kwartale, w którym nastąpiło oddalenie skargi przez SN.
W omawianej sprawie, PKW uchwałą z dnia 15 października 2018 r. odrzuciła sprawozdanie partii politycznej o źródłach pozyskania środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz o wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w 2017 r. W uzasadnieniu PKW wskazała, że przyczyną odrzucenia sprawozdania było przyjęcie przez partię polityczną darowizn w pieniądzu z nieudokumentowanych, niezidentyfikowanych źródeł, a także od osób niemających miejsca stałego zamieszkania w Polsce, fundacji, spółek prawa handlowego.
W tym kontekście bardzo mocno wybrzmiewa więc zarzut niekonstytucyjności analizowanych przepisów polegający na tym, że obecnie PKW ma obowiązek, w razie stwierdzenia naruszenia prawa, odrzucić w każdym przypadku przedłożone przez partię polityczną sprawozdanie. Oczywistym zatem jest, że sankcje mogą być nieproporcjonalne do naruszeń, bowiem ich proporcjonalności w obecnym stanie prawnym PKW po prostu nie rozważa z uwagi na brak odpowiedniego umocowania ustawowego.
W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich w konstrukcji, jaką przewidują analizowane przepisy ustawy, brak jest zróżnicowania następstw, w tym i surowości stosowania sankcji względem naruszeń, co skutkuje sytuacją, w której jednakową sankcją obłożone są partie polityczne, które bądź to notorycznie nie przestrzegają wymogów przewidzianych dla finansowania partii politycznych, bądź też dopuściły się naruszenia jednorazowego, ale na znaczną skalę, jak i te, których naruszenia są relatywnie niewielkie, czasami wręcz dotyczące kwot symbolicznych. W efekcie obecnej regulacji nie można wykluczyć sytuacji, kiedy to partie polityczne dopuszczające się nawet drobnych naruszeń, będąc świadome tego, że sprawozdanie finansowe i tak zostanie odrzucone, kontynuować będą naruszenia przepisów ustawowych. Z przykładu tego wynika wprost, że w tym wypadku analizowana sankcja nie będzie pełnić swojej roli. "Automatyzm" odrzucenia sprawozdania finansowego partii politycznej budzi więc w kontekście zasady proporcjonalności w pełni uzasadnione wątpliwości konstytucyjne.
Po rozpoznaniu pytania prawnego Sądu Najwyższego, czy art. 38a ust. 2 pkt 4 w związku z art. 25 ust. 1, art. 38a ust. 1 pkt 3, art. 38d ustawy o partiach politycznych jest zgodny z art. 2 w związku z art. 11 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie.
Trybunał stwierdził, że pytanie prawne nie odpowiada wymogom wynikającym z Konstytucji oraz z ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, a zatem dotknięte jest poważnymi wadami, które implikują konieczność umorzenia postępowania. Według TK treść postanowienia SN, wyrażającego badane pytanie prawne, jest niekonsekwentna i wewnętrznie sprzeczna. W ocenie Trybunału, SN nie uczynił zadość wymogowi wystarczającego zdefiniowania i uzasadnienia przedstawianego Trybunałowi problemu konstytucyjnego. Trybunał podkreślił także, że nie może być uznana za zasadną optyka oparta na skierowaniu uwagi na treść art. 38a ust. 2 ustawy o partiach politycznych., w oderwaniu od treści art. 38a ust. 1 tej ustawy. Według TK prawidłowa rekonstrukcja normy prawnej, wynikającej z przepisów wskazywanych przez SN, wymaga w szczególności rozpatrywania kwestii proporcjonalności w kontekście treści całego art. 38a powoływanej ustawy, a nie tylko regulacji wynikającej z art. 38a ust. 2 pkt 4. Trybunał wskazał, że takie rozszerzenie perspektywy rekonstrukcyjnej, wynikającej na poziomie normatywnym z analizowanej ustawy powoduje, że argumentacja przedstawiona przez SN dla uzasadnienia naruszenia zasady proporcjonalności musi być uznana za niewystarczającą.