Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie trudności z nabywaniem prawa do emerytury przez górników z kopalń węgla brunatnego z dnia 2019-05-10.
Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie trudności z nabywaniem prawa do emerytury przez górników z kopalń węgla brunatnego.
W trakcie spotkań regionalnych do Rzecznika Praw Obywatelskich dotarły informacje o problemach związanych z nabywaniem prawa do emerytury przez górników zatrudnionych w kopalniach węgla brunatnego. Złożony charakter sprawy spowodował, że problemy te były dodatkowo szczegółowo omawiane podczas kolejnego spotkania z przedstawicielami tego środowiska - tym razem w Biurze RPO.
Osoby ubiegające się o emeryturę górniczą napotykają na wiele trudności związanych z prawidłową oceną charakteru ich pracy ze strony organów rentowych oraz w toku postępowania sądowego. Przedstawiana przez pracodawców dokumentacja źródłowa, dotycząca przebiegu zatrudnienia (charakterystyka pracy na danym stanowisku), okazuje się w wielu wypadkach niewystarczająca do wydania decyzji przyznającej świadczenie, co przekłada się na wydłużenie prowadzonego przez ZUS postępowania wyjaśniającego. Zdarza się często, że powstałe wątpliwości, dotyczące charakteru zatrudnienia, wymagają dodatkowego wyjaśniania w toku postępowania sądowego. Powoływani w takich sprawach biegli sądowi wydają zaś rozbieżne opinie.
Szczególne trudności w postępowaniach przed organem rentowym napotykają górnicy zatrudnieni przy przewozie nadkładu i złoża koleją. W ocenie organu rentowego transport węgla w ciągu technologicznym odstawy węgla od miejsca jego wydobycia do miejsca rozładunku na estakadach elektrowni odbywa się poza odkrywką, co automatycznie skutkuje brakiem uznania tych okresów za okresy pracy górniczej.
W ocenie Rzecznika trudności w prawidłowym kwalifikowaniu stanowisk pracy jako wykonywania pracy górniczej mają charakter systemowy i wynikają z braku prawidłowej i wyczerpującej regulacji prawnej w tym zakresie.
Zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego. Szczegółowe określenie stanowisk pracy, na których zatrudnienie zalicza się dla celów emerytalnych do pracy górniczej oraz do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym, powinno nastąpić w drodze rozporządzenia wydanego przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.
Niestety, nowe rozporządzenie wykonawcze nie zostało dotychczas wydane. W związku z tym na podstawie art. 194 ustawy emerytalnej (tylko w zakresie niesprzecznym z przepisami tej ustawy) może być stosowane rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.
Jednocześnie ustawa emerytalna, wobec braku legalnej definicji przodka i odkrywki, nie definiuje pracy górniczej "przodkowej", nie definiuje też pracy górniczej wykonywanej "na odkrywce". Utrudnia to rozstrzyganie spraw spornych przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej i jej wysokości. Co więcej, prowadzi to do powstania kolejnych wątpliwości związanych z zakwalifikowaniem pracy w oddziałach kolei górniczej, należącej do kopalni węgla brunatnego, jako pracy górniczej wykonywanej na odkrywce, w szczególności dotyczącej odstaw węgla z odkrywek kopalni do elektrowni.
W przekonaniu Rzecznika przedstawione kwestie sporne wymagają rozwiązania poprzez podjęcie stosownej interwencji ustawodawczej. Konieczne jest także wydanie nowych rozporządzeń wykonawczych, o których mowa w ustawie emerytalnej.
Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska w kwestii możliwości podjęcia sugerowanych prac prawodawczych.