Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 2019-05-21.
Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.
Na dzień 24 maja br. zaplanowano w Senacie RP procedowanie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks kamy oraz niektórych innych ustaw. Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił więc swoje uwagi dotyczące unormowań przyjętych w tej ustawie z prośbą o uwzględnienie ich w toku prac Senatu.
W ocenie Rzecznika zwiększenie represyjności nie przyczyni się do zmniejszenia przestępczości. W doktrynie prawa karnego od dawna wyrażany jest pogląd, poparty licznymi badaniami kryminologów, że o zapobiegawczym wpływie kary nie stanowi jej surowość, lecz jej nieuchronność. Lepszy skutek odstraszający wywołuje bowiem łagodniejsza, lecz nieuchronna kara, niż sankcja surowsza, wobec której sprawca ma uzasadnione oczekiwania, że jej uniknie. Zaostrzenie polityki karnej nie znajduje uzasadnienia także w świetle policyjnych danych statystycznych. Wynika z nich, że przynajmniej od 10 lat przestępczość w Polsce systematycznie spada.
Zwiększenie represyjności prawa karnego zakładają zmiany systemowe części ogólnej Kodeksu karnego, m.in.: podwyższenie górnej granicy kary pozbawienia wolności do lat 30 (art. 37) i w konsekwencji podwyższenie maksymalnego wymiaru kary łącznej (art. 86 § 1), podniesienie dolnej granicy kary wymierzanej w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej (64 § 1a i 2), przedłużenie terminu po zakończeniu okresu próby po którym następuje zatarcie skazania (art. 76 § 1), przedłużenie okresu po którym można warunkowo zwolnić osobę skazaną na karę pozbawienia wolności (art. 79 § 2), przyznanie organom ścigania dodatkowych możliwości przedłużania okresu przedawnienia zgodnie z art. 102 k.k. (art. 102 § 2), wprowadzenie instytucji kradzieży szczególnie zuchwałej (art. 115 § 9a) oraz szereg zmian ustawowych zagrożeń w części szczególnej Kodeksu karnego.
Szczególny niepokój Rzecznika wzbudziło wprowadzenie w nowelizacji nowej formy przestępstwa pomówienia (zniesławienia). Karalne byłyby wszelkie działania mające uprawdopodobnić stawiany komuś nieprawdziwy zarzut. Nowy przepis art. 212 § 2a k.k. przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku dla tego, "kto w celu popełnienia przestępstwa określonego w § 1 albo po jego popełnieniu tworzy fałszywe dowody na potwierdzenie nieprawdziwego zarzutu lub nakłania inne osoby do potwierdzenia okoliczności objętych jego treścią". Będzie to dotyczyć pomówienia nie dokonywanego za pomocą środków masowego komunikowania.
W efekcie zmian próba uprawdopodobnienia nieprawdziwego zarzutu ma być surowiej karana niż samo jego postawienie (zagrożone karą grzywny i ograniczenia wolności). Samo pomówienie z art. 212 § 1 k.k. pozostałoby przestępstwem ściąganym z oskarżenia prywatnego, nowy art. 212 § 2a byłby zaś ścigany z urzędu. Może zatem dojść do paradoksalnej sytuacji, że samo pomówienie nie będzie ścigane (gdy np. pokrzywdzony nie będzie tym zainteresowany), ale działania uboczne wobec tego czynu będą ścigane z urzędu.
W ocenie Rzecznika nie ma potrzeby takiej zmiany, gdyż obecne przepisy pozwalają chronić wymiar sprawiedliwości przed bezprawnymi próbami wpływania na jego funkcjonowanie. Istnieje też obawa, że przepis ten może obejmować autorów memów internetowych. Również samo powtórzenie za innym medium niewygodnych informacji, bez sprawdzenia ich prawdziwości, mogłoby być uznane przez organy ścigania za tworzenie fałszywych dowodów. Jest to możliwe w kontekście powszechnego powielania informacji przez internautów bez sprawdzenia ich wiarygodności.
Dodatkowo, zniechęca to do składania prywatnych aktów oskarżenia w przypadku tworzenia fałszywych dowodów czy też pomówienia i przerzucenia na organy ścigania ciężaru ustalania faktów oraz prowadzenia postępowania przygotowawczego. Może się to również wiązać z próbą wikłania w długoletnie wyczerpujące procesy niewygodnych dziennikarzy.
Rzecznik wskazał, że procedowana obecnie w Parlamencie ustawa z dnia 16 maja 2019 r. zawiera szereg rozwiązań, które budzą uzasadnione zastrzeżenia, dlatego winna być ona przedmiotem pogłębionej analizy podjętej przez Senat RP, w tym, w celu usunięcia rozwiązań, które sprzeciwiają się nie tylko standardom konstytucyjnym, ale również międzynarodowym wiążącym Polskę. Co istotne, wiele z zaproponowanych zmian nie zostało w żaden sposób uzasadnionych, ani popartych jakimikolwiek badaniami naukowymi. Na etapie sejmowym prac nad projektem (2 dni) wprowadzono nowe typy czynów zabronionych. Dwudniowe prace i brak uzasadnienia powyższych propozycji, brak czasu na stworzenie rozsądnych rozwiązań w tym zakresie oraz brak debaty społecznej powodują, że uchwaloną przez Sejm ustawę należy ocenić negatywnie.