Kasacja w sprawie przeprowadzenia wadliwej kontroli odwoławczej postępowania z dnia 2019-05-28.
Kasacja w sprawie przeprowadzenia wadliwej kontroli odwoławczej postępowania.
Do Sądu Rejonowego wpłynął wniosek oskarżyciela publicznego o umorzenie postępowania karnego prowadzonego przeciwko J.S., podejrzanego o to, że znęcał się fizycznie i psychicznie nad matką, siostrą i ojczymem, ze względu na stan niepoczytalności w chwili popełnienia czynu oraz zastosowanie wobec niego środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym. Sąd Rejonowy procedując na posiedzeniu, po uznaniu prawidłowego zawiadomienia podejrzanego o terminie posiedzenia, na które podejrzany nie stawił się, uwzględnił wniosek prokuratora i postanowił umorzyć postępowanie z uwagi na niepoczytalność podejrzanego w chwili popełniania czynu oraz orzekł środek zabezpieczający w postaci umieszczenia podejrzanego w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym. Postanowienie zaskarżone zostało w całości na korzyść podejrzanego. Sąd Okręgowy nie uwzględnił zażalenia obrońcy podejrzanego i utrzymał w mocy postanowienie Sądu Rejonowego.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że w art. 433 § 2 Kodeksu postępowania karnego sąd odwoławczy obowiązany jest rozważyć wszystkie wnioski i zarzuty wskazane w środku odwoławczym. Zdaniem Rzecznika Sąd Okręgowy nie sprostał wymogowi rzetelnej oceny zarzutu, dotyczącego braku obecności i niedoprowadzenia podejrzanego na posiedzenie. Sąd nie zwrócił uwagi na fakt, że w myśl art. 354 pkt 2 k.p.k. udział podejrzanego w posiedzeniu w przedmiocie umorzenia i zastosowania środka zabezpieczającego był, co do zasady, obligatoryjny i nie podlegał swobodnej decyzji strony. Jedynie wyjątkowo podejrzany nie bierze udziału w posiedzeniu, jeżeli z opinii biegłych wynika, że byłoby to niewskazane, chyba że sąd uzna jego udział za konieczny. Analiza akt niniejszej sprawy nie pozwala na stwierdzenie, że w tym konkretnie postępowaniu wyjątek ten miał zastosowanie. W pisemnej opinii sądowo-psychiatrycznej biegli stwierdzili, że aktualny stan zdrowia podejrzanego pozwala na jego udział w toczącym się postępowaniu karnym. Zasadnym jest więc uznanie, że wydane przez Sąd I instancji postanowienie obarczone było rażącym naruszeniem prawa procesowego o charakterze bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Ta okoliczność winna być bezwzględnie dostrzeżona przez Sąd odwoławczy i wywołać określone skutki procesowe, doprowadzić do uchylenia postanowienia Sądu I instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
W ocenie Sądu Najwyższego analiza zażalenia obrońcy oraz uzasadnienia postanowienia Sądu odwoławczego przekonuje, że Sąd ten odniósł się do każdego z zarzutów wskazanych w środku odwoławczym, w szczególności zaś do ewentualnego naruszenia prawa do obrony. Do kwestii prawa do obrony Sąd odwoławczy odniósł się w swoim postanowieniu, podkreślając, że podejrzany miał możliwość stawienia się na posiedzeniu sądu, a z prawa tego nie skorzystał. W tej sytuacji możliwością wyegzekwowania obowiązku stawiennictwa było doprowadzenie podejrzanego na posiedzenie z zastosowaniem uprzedniego zatrzymania. Sąd stanął więc przed wyborem, czy realizacja określonej idei wymiaru sprawiedliwości powinna naruszyć wolność podejrzanego, mając na względzie, że owo naruszenie nie byłoby motywowane ochroną prawa do obrony podsądnego. Nie można zarzucić sądowi, by rozstrzygając ten dylemat postąpił nieprawidłowo, dając prymat wolności indywidualnej. Należy mieć na uwadze, że wskazana w przepisie obowiązkowa obecność oskarżonego (podejrzanego) to regulacja o charakterze odsyłającym. W istocie chodzi bowiem nie tyle o obowiązek udziału w posiedzeniu nałożony na samego podejrzanego ale zobowiązanie sądu do zapewnienia takiego udziału w określonej czynności procesowej przeprowadzanej na posiedzeniu. Należy mieć jednak na względzie, że podstawowym sposobem wykonania tego obowiązku będzie zagwarantowanie podejrzanemu skutecznej realizacji jego uprawnienia do udziału w posiedzeniu. Takie działanie w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania zostało podjęte przez Sąd I instancji.