Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Kasacja w sprawie rażącego naruszenia prawa karnego materialnego.

Sąd Rejonowy na mocy art. 67 § 3 Kodeksu karnego orzekł wobec oskarżonej na rzecz oskarżycielki posiłkowej pewną kwotę tytułem nawiązki, zaś na mocy art. 67 § 3 k.k. w zw. z art. 39 pkt 7 k.k. świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej. Sąd warunkowo umorzył postępowanie wobec oskarżonej na okres 1 roku próby, bez obligatoryjnego w takim przypadku, na podstawie art. 67 § 3 k.k., zobowiązania do naprawienia szkody w całości lub w części. Sąd ustalił, że szkoda rzeczywiście nastąpiła oraz że pokrzywdzona poniosła ją w następstwie przestępstwa popełnionego przez oskarżoną i nie została ona naprawiona. Jednocześnie Sąd stwierdził, że wyliczenie wartości szkody było utrudnione, w związku z tym Sąd orzekł zamiast zadośćuczynienia i obowiązku naprawienia szkody nawiązkę. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił orzeczenie o zasądzeniu nawiązki na rzecz oskarżycielki posiłkowej i orzeczenie o zasądzeniu świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej. W pozostałej części, Sąd Odwoławczy zaskarżony wyrok utrzymał w mocy i zwolnił oskarżoną od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich wykładnia językowa przepisu art. 67 § 3 k.k. prowadzi do jednoznacznego wniosku, że w każdym przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego sąd zobligowany jest do nałożenia na sprawcę przestępstwa obowiązku naprawienia szkody w całości lub w części albo w to miejsce sąd musi przynajmniej orzec nawiązkę, gdy szkoda w zakresie dóbr pokrzywdzonego jest następstwem popełnionego przez sprawcę przestępstwa i nie została naprawiona. Nie ulega wątpliwości, że warunkiem orzeczenia obowiązku naprawienia szkody jest jej istnienie w czasie orzekania. Pisemne motywy rozstrzygnięcia Sądu odwoławczego przekonują, że Sąd II instancji uchylając wobec oskarżonej obowiązek zapłaty nawiązki na rzecz pokrzywdzonej, nie dokonywał w tej materii żadnych ustaleń uwzględniających rozmiar już naprawionej przez ubezpieczyciela szkody, lecz w sposób arbitralny odesłał pokrzywdzoną na drogę postępowania cywilnego celem ustalenia pełnej rekompensaty szkody i zadośćuczynienia. Należy stanowczo podkreślić, że ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej nie stanowi ubezpieczenia odpowiedzialności karnej. Jak wskazał Sąd Najwyższy, korzystanie przez sprawcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów nie wyłącza ani nakazu orzeczenia obowiązku naprawienia szkody, ani możliwości orzeczenia, zamiast tego obowiązku, nawiązki.