Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przeciwdziałania przemocy wobec osób starszych.

Przestrzeganie praw osób starszych stanowi jedną z miar solidarności międzypokoleniowej, u której podstaw leży założenie, że niezależnie od swojego wieku każdy powinien cieszyć się podstawowymi prawami i wolnościami ujętymi w Konstytucji, takimi jak poszanowanie godności i brak dyskryminacji. W związku z obchodzonym w dniu 15 czerwca Światowym Dniem Świadomości Znęcania się nad Osobami Starszymi, Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie zwrócił uwagę na obszar przeciwdziałania przemocy wobec osób starszych, który powinien zostać rozwinięty w ramach pogłębiania i poszerzania kompleksowego systemu wsparcia starszych członków społeczeństwa.

Rzecznik z zadowoleniem przyjął deklarację resortu poddania pod rozwagę propozycji wypracowania mechanizmu, który ułatwiłby zgłaszanie nadużyć i przemocy oraz usprawniłby reakcję odpowiednich organów, a jednocześnie podkreślił jak ważne jest, aby mechanizm ten nie dotyczył jedynie osób korzystających z opieki instytucjonalnej.

Jako szansę należy również potraktować deklarację Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, przedstawioną Pełnomocnikowi Rządu ds. Równego Traktowania, o możliwości wprowadzenia dodatkowych pytań do statystyki publicznej odnoszących się do przemocy w rodzinie, w tym przemocy wobec osób starszych.

Ponadto Rzecznik zauważył, że przepisy ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie odnoszą się do członków rodziny i do osób, które wspólnie zamieszkują gospodarstwo domowe, brakuje natomiast jasnego wskazania, że starsze osoby samotne również mogą liczyć na wsparcie struktur państwa. To przyczynia się do "niewidoczności" zjawiska osamotnienia i izolacji społecznej oraz problemów związanych z bezpieczeństwem osób starszych w takiej sytuacji. Konieczne jest zatem docieranie z informacją o prawach osób starszych i dostępnym wsparciu do tej grupy osób oraz z prewencją w zakresie popadania w izolację społeczną, która również może być czynnikiem sprzyjającym podatności na różnego rodzaju przemoc.

Problematyka wzmocnienia ochrony prawnej osób starszych przed przemocą jest również przedmiotem debaty nad nową Konwencją o prawach osób starszych, której opracowanie i przyjęcie pozwoliłoby na bardziej efektywne wprowadzanie zmian systemowych adekwatnych do potrzeb tej powiększającej się grupy osób w Polsce i na świecie.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o ponowne rozważenie możliwości podjęcia prac nad nowelizacją ustawy o osobach starszych, w celu usprawnienia ewaluacji realizowanych zadań w odniesieniu do jakości ich efektów i tym samym zwiększenia ochrony praw osób starszych, jak również o przedstawienie informacji o działaniach podejmowanych na rzecz usprawnienia zbierania danych na temat przemocy wobec osób starszych oraz działaniach mających na celu docieranie z informacją o możliwych formach wsparcia do osób osamotnionych. Aby podkreślić znaczenie Światowego Dnia Świadomości Znęcania się nad Osobami Starszymi, Rzecznik przekazał też Minister opracowanie, przedstawiające zjawisko przemocy wobec osób starszych z perspektywy spraw wpływających i rozpatrywanych w Biurze RPO.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 31 lipca 2019 r. wyjaśnił, że obecnie Zespół Monitorujący do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie rozpoczął prace nad opracowaniem założeń do nowego Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (obecnie realizowany Program zaplanowano do 2020 r.). W związku z powyższym rekomendacje Rzecznika w odniesieniu do zakresu zbierania danych będą analizowanie w momencie opracowywania wzoru Sprawozdania z Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Uwagi RPO będą również wykorzystane w trakcie ewentualnych prac nad zmianą formularzy „Niebieskie Karty”. Jednocześnie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opracowuje aktualnie założenia do projektu pn. „Przeciwdziałanie przemocy wobec osób starszych i niepełnosprawnych”, planowanego do ewentualnej realizacji w ramach Programu „Sprawiedliwość” finansowanego z Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2021, którego operatorem jest Ministerstwo Sprawiedliwości. Ewentualna możliwość realizacji projektu zależna będzie od akceptacji wniosku przez stronę norweską. Ponadto. resort popiera stanowisko Rzecznika związane z koniecznością kontynuowania przedsięwzięć mających na celu kompleksowy rozwój polityki senioralnej w Polsce. W związku z tym w Ministerstwie regularnie podejmowane są działania mające na celu podniesienie poziomu i jakości życia osób starszych.