Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na postanowienie w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie umorzenia należności z tytułu nienależnie wypłaconego zasiłku pielęgnacyjnego z dnia 2019-07-10.
Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na postanowienie w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie umorzenia należności z tytułu nienależnie wypłaconego zasiłku pielęgnacyjnego.
W dniu 16 listopada 2018 r. uchylono decyzję z dnia 4 października 2005 r. dotyczącą przyznania wnioskodawczyni zasiłku pielęgnacyjnego z uwagi na przysługujące Stronie od lipca 2014 r. uprawnienie do dodatku pielęgnacyjnego przy świadczeniu emerytalnym wypłacanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wnioskodawczyni wnioskiem z dnia 24 listopada 2018 r. wystąpiła do Centrum Świadczeń o umorzenie należności z tytułu zwrotu zasiłku pielęgnacyjnego wypłaconego w okresie pobierania dodatku pielęgnacyjnego. Działający z upoważnienia Prezydenta Miasta Kierownik Zespołu Należności i Ulg Centrum Świadczeń wydał postanowienie z dnia 6 lutego 2019 r. o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie umorzenia należności wskazując, że rozpatrzenie wniosku Strony nie jest możliwe, gdyż brak jest przepisu prawnego, w oparciu o który można wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie udzielenia ulgi w sytuacji wypłacenia zasiłku pielęgnacyjnego w okresie pobierania dodatku pielęgnacyjnego. Samorządowe Kolegium Odwoławcze rozpatrując zażalenie wnioskodawczyni nie znalazło podstaw do jego uwzględnienia. W ocenie Kolegium organ I instancji zasadnie przyjął, że inną uzasadnioną przyczyną stanowiącą podstawę do odmowy wszczęcia postępowania jest brak przepisu prawa, który mógłby stanowić podstawę do wydania rozstrzygnięcia.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym przez organy obu instancji w niniejszej sprawie. Organy rozstrzygające w sprawie w sposób wadliwy ustaliły, że istnieją przesłanki do odmowy wszczęcia postępowania i w konsekwencji nie dopełniły obowiązku merytorycznego rozpatrzenia sprawy. Przepis art. 61a Kodeksu postępowania administracyjnego przewiduje dwie przesłanki odmowy wszczęcia postępowania administracyjnego: wniesienie żądania przez osobę niebędącą stroną oraz inne uzasadnione przyczyny niemożności prowadzenia postępowania. W literaturze przedmiotu i orzecznictwie sądów administracyjnych jednomyślnie prezentowane jest stanowisko, że wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania administracyjnego jest dopuszczalne wyłącznie z powodu przeszkód o charakterze przedmiotowym i podmiotowym tylko w przypadkach oczywistych, to jest takich, których wystąpienie jest możliwe do stwierdzenia po wstępnej analizie wniosku. Zdaniem Rzecznika w sposób oczywisty wnioskodawczyni jest stroną postępowania w sprawie, w której domaga się umorzenia nienależnego zasiłku pielęgnacyjnego. Nie zachodzi także żadna sytuacja, która w sposób oczywisty stanowi przeszkodę do wszczęcia postępowania. We wniosku o umorzenie należności Strona wskazała swoje uprawnienie do prawa ubiegania się o zastosowanie wobec Niej ulgi w spłacie, a ustawową przesłanką wynikającą z przepisów prawa materialnego jest fakt dochodzenia przez organ świadczeń nienależnie pobranych.
Ponadto, zgodnie z art. 30 ust. 9 u.o.ś.r. organ właściwy, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny. Fakt, że w sprawie ustalenia świadczeń za nienależnie pobrane nie została wydana przez właściwy organ decyzja, a zastosowany został mechanizm zwrotu świadczeń nienależnych przez organ emerytalno-rentowy, nie może stanowić przesłanki do uznania, że w sprawie będącej przedmiotem wniosku brak jest podstaw materialnoprawnych do wydania rozstrzygnięcia w oparciu o art. 30 ust. 9 u.o.ś.r. Organ administracji odczytując literalnie przepis art. 30 ust. 9 u.o.ś.r. doszedł do przekonania, że treść normy prawnej stanowi o bezwzględnej konieczności wydania decyzji, aby było możliwe ubieganie się o umorzenie kwoty nienależnie pobranych świadczeń, bądź też zastosowanie innej ulgi w spłacie. W ocenie Rzecznika taka wykładnia przepisu art. 30 ust. 9 u.o.ś.r. nie zasługuje na aprobatę, a przyjęcie dokonanej interpretacji za prawidłową prowadziłoby w sposób nieuzasadniony do dyskryminacji jednej kategorii beneficjentów zasiłku pielęgnacyjnego. Sytuacja taka jest nie do zaakceptowania z punktu widzenia określonej w Konstytucji zasadzie demokratycznego państwa prawnego oraz zasadzie równości wobec prawa.
W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego nietrafny jest pogląd wykluczający w sytuacji pobrania równocześnie zasiłku pielęgnacyjnego i dodatku pielęgnacyjnego nie tylko możliwość i potrzebę wydania decyzji o uznaniu świadczenia za nienależnie pobrane, ale w ogóle możliwość zastosowania art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zdaniem Sądu przyjąć należy, że umorzenie należności na podstawie tego przepisu jest możliwe, lecz dopiero po przesądzeniu obowiązku jej zwrotu w drodze ostatecznej decyzji o uznaniu zasiłku pielęgnacyjnego za świadczenie nienależnie pobrane. W rozpatrywanej sprawie nie wydano decyzji o uznaniu zasiłku pielęgnacyjnego pobranego przez wnioskodawczynię za nienależnie pobrane świadczenie. Dopóki nie orzeczono zatem o obowiązku zwrotu takiego świadczenia, to przedwczesnym byłoby orzekanie o umorzeniu należności z tego tytułu. Możliwość taką otworzyłoby dopiero uzyskanie cechy ostateczności przez decyzję orzekającą o obowiązku zwrotu świadczenia nienależnie pobranego. Skoro decyzja taka nie została wydana, to trafna była ocena organów obu instancji co do tego, że postępowanie w przedmiocie umorzenia zobowiązania z tytułu zwrotu pobranego zasiłku pielęgnacyjnego nie mogło być wszczęte.