Wystąpienie do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie uniwersalnego projektowania z dnia 2019-07-18.
Wystąpienie do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie uniwersalnego projektowania.
Idea uniwersalnego projektowania, rozumiana jako tworzenie produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, by były użyteczne dla wszystkich w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania, leży u podstaw Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych i stanowi warunek wstępny zapewnienia dostępności, o którym mowa w art. 9 Konwencji. Dostępność przestrzeni publicznej, produktów, usług i środowiska jest niezbędna dla zapewnienia możliwości prowadzenia przez osoby z niepełnosprawnościami niezależnego życia. Uniwersalne projektowanie nie służy jednak wyłącznie osobom z niepełnosprawnościami, ale też wszystkim innym członkom społeczeństwa, zwłaszcza tym o czasowo ograniczonej sprawności, osobom starszym czy rodzicom z małymi dziećmi. Projektowanie uniwersalne uwzględnia perspektywę możliwie jak najszerszej grupy użytkowników przez co zapobiega tworzeniu dwóch funkcjonujących obok siebie przestrzeni dla sprawnej większości i mniej sprawnej mniejszości na rzecz jednego środowiska, w którym uwzględniane są zróżnicowane potrzeby korzystających z niego ludzi.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich wiedza o zasadach uniwersalnego projektowania środowiska zabudowanego oraz produktów i usług w taki sposób, żeby były użyteczne dla wszystkich ludzi jest wśród architektów i projektantów wciąż niewystarczająca. Nieznajomość tych zasad powoduje stosowanie rozwiązań, które nie spełniają wymogów dostępności, choć teoretycznie mają ją zapewnić. Jako przykład rozwiązania, które w odbiorze większości społeczeństwa ma służyć osobom o obniżonej sprawności, lecz stoi w oczywistej sprzeczności z ideą uniwersalnego projektowania są platformy przyschodowe. Osoby z niepełnosprawnościami poruszające się na wózkach niechętnie z nich korzystają, gdyż nie można ich używać samodzielnie, ale wyłącznie z pomocą obsługi. Rozwiązanie to jest również czasochłonne i niedostępne dla seniorów, osób z ciężkim bagażem, czy kobiet w ciąży.
Ważnym krokiem związanym z implementacją zasad projektowania uniwersalnego w obszarze dóbr i usług jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług, zwana także Europejskim Aktem o Dostępności. Dyrektywa stanowi długo oczekiwaną regulację, która stawia przed państwami członkowskimi cele w zakresie zwiększenia dostępności powszechnie używanych produktów i usług dla wszystkich obywateli Unii Europejskiej, niezależnie od ich sprawności. Rzecznik zauważył jednak, że do skutecznej implementacji zasad uniwersalnego projektowania w przestrzeni publicznej konieczna jest ich powszechna znajomość wśród absolwentów kierunków technicznych, którzy będą zawodowo zajmować się zagospodarowaniem środowiska oraz projektowaniem produktów i usług. Dlatego też za kluczowe należy uznać podjęcie działań mających na celu uczynienie znajomości zasad uniwersalnego projektowania powszechną oraz zapewnienie ich stosowania w praktyce. Z tego powodu wprowadzanie odpowiednich treści programowych do standardów nauczania związanych z tworzeniem środowiska zabudowanego, produktów i usług wydaje się działaniem ze wszech miar pożądanym.
W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie wprowadzenia do programów nauczania na kierunkach technicznych przedmiotów poszerzających wiedzę studentów o zasadach uniwersalnego projektowania.