Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich



Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie konstytucyjności publicznego ogłaszania wyroków nakazowych w postępowaniu karnym z dnia 2019-07-30.

Adresat:
Minister Sprawiedliwości
Sygnatura:
II.511.507.2017
Data sprawy:
2019-07-30
Rodzaj sprawy:
wystąpienie o charakterze generalnym (WG)
Nazwa zepołu:
Zespół Prawa Karnego
Wynik sprawy:
Opis sprawy:

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie konstytucyjności publicznego ogłaszania wyroków nakazowych w postępowaniu karnym.

W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje zagadnienie publicznego ogłaszania wyroków nakazowych w postępowaniu karnym (art. 418a Kodeksu postępowania karnego), w szczególności, czy instytucja wyroku nakazowego jest zgodna z Konstytucją, przewidującą, że wyrok ogłaszany jest publicznie. Już w 2017 r. Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o dokonanie analizy tej problematyki, lecz mimo wagi przedstawionej kwestii, dotychczas nie otrzymał odpowiedzi w tej sprawie.

We wspomnianym wystąpieniu Rzecznik zauważył, iż wymaganie publicznego ogłoszenia wyroku oznacza, że rozstrzygnięcie sprawy powinno być podane do publicznej wiadomości. Podstawową formą upublicznienia tak rozumianego wyroku jest jego ustne ogłoszenie - przez odczytanie jego sentencji i podanie jego zasadniczych motywów - na otwartym dla publiczności (jawnym) posiedzeniu sądowym po zamknięciu rozprawy. Nie jest to jednak jedyna forma upublicznienia rozstrzygnięcia, która spełnia standard konstytucyjny. Za wystarczające można też uznać udostępnienie orzeczenia w siedzibie sądu do wglądu osobom postronnym lub umieszczenie pełnej jego treści w rejestrze lub zbiorze orzeczeń. Konieczności upublicznienia orzeczenia per se nie wyklucza wcześniejsze wyłączenie jawności postępowania poprzedzającego jego wydanie, jakkolwiek motywy leżące u podłoża tego wyłączenia mogą być relewantne także w wypadku samego orzeczenia.

Zarządzenie zmieniające z dnia 30 czerwca 2006 r. wprowadziło możliwość sporządzania z posiedzeń bez udziału stron (zalicza się do nich też posiedzenie w przedmiocie wydania wyroku nakazowego) wokandy w uproszczonej formie. Wokanda taka powinna zawierać co najmniej imiona i nazwiska sędziów, sygnatury akt spraw wyznaczonych na posiedzenie, rodzaj sprawy, a nadto kwalifikację karną czynu. W ocenie Rzecznika taka uproszczona forma wokandy z posiedzeń nakazowych z powodzeniem zastąpiłaby wypis. Nadal jednakże brakuje przepisu, który obligowałby sekretariat sądu, w którym zawisła sprawa, do wywieszania tychże wokand na tablicy w budynku sądu, w tym zwłaszcza brak jest regulacji, która w sposób jednoznaczny określiłaby tryb publicznego udostępnienia, w szczególności jego czas i miejsce.

Wywieszanie takich wokand z posiedzeń w przedmiocie wydania wyroku nakazowego wraz z informacją o czasie i miejscu udostępnienia tego rozstrzygnięcia stanowiłoby wypełnienie zasady publiczności. Dzięki takiej wiadomości zainteresowany byłby w stanie realnie zapoznać się z treścią wyroku nakazowego. Gdyby sekretariat sądu po sporządzeniu wokand z posiedzeń w przedmiocie wydania wyroku nakazowego był zobowiązany wywiesić je na zarządzenie upoważnionego sędziego na tablicy ogłoszeń w budynku sądu, przepis art. 418a k.p.k. w odniesieniu do wyroków nakazowych miałby szansę na realne stosowanie w praktyce. Ponadto, w ten sposób promulgacja byłaby publiczna, zatem zostałyby spełnione wymagania konstytucyjne oraz międzynarodowe.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić konieczność jak najszybszej nowelizacji art. 418a Kodeksu postępowania karnego, celem zapewnienia jego zgodności z Konstytucją. Rzecznik ponownie zwrócił się zatem do Ministra Sprawiedliwości o zajęcie stanowiska w sprawie. Przypomniał też, że udzielenie mu informacji, o jakie się zwraca jest obowiązkiem prawnym i niedotrzymanie ustawowego terminu, z przyczyn nieuzasadnionych nie powinno mieć miejsca w demokratycznym państwie prawnym.

 
Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:


Data odpowiedzi:
2020-03-11
Opis odpowiedzi:
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 11 marca 2020 r. poinformował, że w związku z wystąpieniami Rzecznika w sprawie publicznego ogłaszania wyroków nakazowych w postępowaniu karnym (art. 418a k.p.k.), w Ministerstwie Sprawiedliwości prowadzone są prace analityczne nad koncepcją zamieszczania informacji o wydanych wyrokach nakazowych na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej poszczególnych sądów. Planuje się, że projekt stosownych zmian z tym związanych zostanie przedłożony przy okazji najbliższej nowelizacji Kodeksu postępowania karnego.