Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w sprawie decyzji Prezydenta o zakazie organizacji zgromadzenia.

W dniu 29 sierpnia 2019 r. do Urzędu Miasta wpłynęło drogą elektroniczną zawiadomienie o zamiarze zorganizowania zgromadzenia, którego celem miała być promocja praw człowieka oraz swobód obywatelskich, w szczególności praw osób LGBT. Organizator zgromadzenia zaplanował je na dzień 28 września 2019 r. oraz wskazał, że przewidywana liczba uczestników zgromadzenia to 2000 osób. Dnia 30 sierpnia 2019 r. Organizator wniósł o korektę powyższego zgłoszenia, w zakresie zaproponowanej trasy przemarszu. Trasa ta została następnie omówiona na spotkaniach Organizatora z organem gminy oraz przedstawicielami Komendy Miejskiej, a w związku z koniecznością jej ponownej zmiany, na podstawie dokonanych w czasie spotkań ustaleń, dnia 9 września 2019 r. Organizator przesłał drogą elektroniczną zgłoszenie nowej trasy przemarszu. W związku z zaplanowaną w ramach obchodów 80 rocznicy wybuchu II Wojny Światowej wystawą historycznych pojazdów wojskowych Organizator II Marszu Równości został poinformowany, że zgłoszona przez niego trasu przemarszu musi zostać ponownie zmieniona. Pismem z dnia 21 września 2019 r. Zastępca Komendanta Miejskiego Policji, odpowiadając na prośbę Urzędu Miasta o ustosunkowanie się do powyższych zgłoszeń zgromadzeń publicznych, zapewnił organ gminy, że Policja jest przygotowana do wykonywania swoich ustawowych zadań, a w szczególności do ochrony bezpieczeństwa publicznego.

Decyzją z dnia 24 września 2019 r., na podstawie art. 14 pkt 2 ustawy - Prawo o zgromadzeniach, Prezydent Miasta zakazał organizacji zgromadzenia, za przesłankę zakazu organizacji zgromadzenia uznając zagrożenie życia lub zdrowia ludzi albo mienia w znacznych rozmiarach. Wskazaną decyzję Prezydenta Miasta zakwestionował w drodze odwołania organizator zgromadzenia.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich wolność do pokojowego gromadzenia się odgrywa szczególną rolę w urzeczywistnianiu praw grup mniejszościowych do pełnego i równoprawnego udziału w życiu politycznym i społecznym. Stąd organy władzy mają obowiązek umożliwić przeprowadzenie pokojowego zgromadzenia również wtedy, kiedy jego uczestnicy będą prezentować idee odmienne od poglądów większości, a dodatkowo takie zgromadzenie będą się starali zakłócić lub udaremnić uczestnicy kontrmanifestacji. Ponadto, Rzecznik zauważył, że w bogatym orzecznictwie polskich sądów ugruntowany jest pogląd, iż wolność zgromadzeń pełni doniosłą rolę w demokratycznym państwie prawnym, a także jest warunkiem istnienia społeczeństwa demokratycznego oraz realizacji innych wolności i praw. Dlatego też wszelkie ograniczenia wolności zgromadzeń powinny spełniać test niezbędności i proporcjonalności. Przesłanek wydania zakazu organizacji zgromadzeń zawartych ustawie Prawo o zgromadzeniach nie można interpretować rozszerzająco. Wykładnia przesłanki z art. 14 pkt 2 ustawy musi uwzględniać wartości i normy wyższego rzędu, wynikające z Konstytucji i przepisów prawa międzynarodowego. Ograniczanie wolności zgromadzeń powinno być traktowane jako absolutny wyjątek, co wskazuje na potrzebę zawężającej interpretacji wszelkich ograniczeń dotyczących swobodnego i pokojowego zgromadzania się, a każdy zakaz odbycia zgromadzenia musi być w sposób przekonywujący uzasadniony. Ograniczenia wolności zgromadzeń nigdy też nie powinny opierać się na ogólnych przypuszczeniach bądź prognozach.

Zdaniem Rzecznika za sprzeczne ze standardem ochrony wolności zgromadzeń należy uznać łączne rozpatrywanie skutków organizacji w zbliżonym miejscu i czasie Marszu Równości i wystawy historycznych pojazdów wojskowych. Posługując się w toku oceny stopnia zagrożenia całkowitą przewidywaną liczbą uczestników obu wydarzeń organ obarczył organizatorów Marszu odpowiedzialnością za okoliczność, na którą nie mają wpływu. Prawdopodobieństwo, że historyczne pojazdy wojskowe wzbudzą duże zainteresowanie mieszkańców, sprzyjająca temu pogoda, a także fakt, że organizator wystawy nie wyklucza oddania z pojazdów imitowanych wystrzałów nie mają żadnego związku z zachowaniem uczestników przemarszu i pozostają poza jakimkolwiek wpływem jego organizatorów. Tym samym, nie mogą one stanowić podstawy do ograniczenia wolności zgromadzeń.