Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w sprawie konieczności zagwarantowania osadzonym praw wyborczych.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęły w ostatnim czasie liczne skargi od osób osadzonych, w których podnosili oni różnego rodzaju trudności, jakie napotykali w udziale w głosowaniu (w wyborach samorządowych w 2018 r. i do Parlamentu Europejskiego w roku 2019). W każdej ze zgłoszonych spraw Rzecznik podjął postępowanie wyjaśniające.

W zdecydowanej większości analizowanych spraw skarżący osadzeni posiadali pełnię praw publicznych oraz - zgodnie z art. 62 Konstytucji - czynne prawo wyborcze. W konsekwencji konstytucyjnej zasady powszechności wyborów instytucje państwa mają obowiązek umożliwienia udziału w głosowaniu wszystkim uprawnionym.

Na podstawie skarg oraz materiału zebranego w wyniku korespondencji z dyrekcjami zakładów karnych i aresztów śledczych, prowadzonej w toku ich wyjaśniania, Rzecznik wskazał, że jednym z najpoważniejszych problemów, jakie występują w związku z wyborami jest brak przystępnej, jasnej i wyczerpującej informacji skierowanej do osadzonych. Rzecznik odnotował bowiem (podobnie jak w ubiegłych latach), że mimo starań i licznych działań podejmowanych przez Służbę Więzienną osadzeni wciąż nie czują się skutecznie i wyczerpująco informowani o tym kto, kiedy i na jakich zasadach może brać udział w wyborach. W wielu skargach osadzeni uwypuklali brak wiedzy o istotnych kwestiach organizacyjnych, m.in. w zakresie możliwości doprowadzenia do lokalu wyborczego itp., co w praktyce uniemożliwiało im uczestniczenie w wyborach.

Zgodnie z analizami RPO, a także ustaleniami doktryny innym ważnym powodem występowania barier w głosowaniu wyborców osadzonych jest niedostosowany system prawa wyborczego, w tym m.in. niedoskonałe - w kontekście udziału w wyborach osadzonych - procedury związane z funkcjonowaniem rejestrów i spisów wyborców, a także dotyczące technicznych aspektów oddawania głosu wyborczego (m.in. brak tzw. „alternatywnych procedur głosowania”). Szczególnie w wyborach samorządowych liczni osadzeni byli przez to w praktyce pozbawieni możliwości wyboru swoich przedstawicieli, co stanowi w przekonaniu Rzecznika naruszenie ich konstytucyjnych praw politycznych.

Mając na uwadze zbliżające się wybory do Sejmu RP i do Senatu RP, Rzecznik zwrócił się do Dyrektora Generalnego SW z prośbą o rozważenie możliwości podjęcia przez Służbę Więzienną dodatkowych działań informacyjnych dotyczących możliwości skutecznego korzystania z praw wyborczych przez osadzonych, w tym w zakresie kwestii technicznych oraz organizacyjnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Dyrektor Generalny Służby Więziennej w piśmie z 5 czerwca 2024 r. wyjaśnił, że w zakresie przeprowadzania w zakładach karnych i aresztach śledczych wyborów do organów stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, zwanych dalej „wyborami”, Dyrektor Generalny Służby Więziennej wydaje stosowne polecenia celem zapewnienia przez dyrektorów jednostek penitencjarnych - w porozumieniu z przewodniczącymi właściwych komisji wyborczych - obsługi oraz organizacyjno-technicznych warunków głosowania i pracy komisji. Procedura postępowania jest opracowana w oparciu o obowiązujące przepisy prawne. W szczególności Służba Więzienna realizuje zadania na zasadach określonych w ustawie - Kodeks karny wykonawczy w zakresie wykonywania tymczasowego aresztowania oraz kar pozbawienia wolności i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności, natomiast z dniem ogłoszenia aktu właściwego organu o zarządzeniu wyborów, w ramach posiadanych kompetencji wskazanych na wstępie – jak pokazuje dotychczasowa wieloletnia praktyka - zapewnia sprawną organizację i przebieg głosowania w wyborach przeprowadzanych w odrębnych obwodach głosowania utworzonych w jednostkach penitencjarnych oraz ich oddziałach zewnętrznych, respektując w tym zakresie prawa osób pozbawionych wolności.