Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na czynność dokonaną przez Naczelnika Wydziału Spraw Społecznych i Zdrowia polegającą na skierowaniu pisma do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zwrot kwoty tytułem nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego z dnia 2019-10-23.
Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na czynność dokonaną przez Naczelnika Wydziału Spraw Społecznych i Zdrowia polegającą na skierowaniu pisma do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zwrot kwoty tytułem nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego.
Decyzją z dnia 29 maja 2007 r. stronie przyznano bezterminowo prawo do zasiłku pielęgnacyjnego. W dniu 19 marca 2019 r. działający z upoważnienia Prezydenta Miasta Naczelnik Wydziału Spraw Społecznych i Zdrowia wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o informacje, czy strona posiada prawo do dodatku pielęgnacyjnego. W odpowiedzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych pismem z dnia 2 kwietnia 2019 r. poinformował, że strona jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego od dnia 1 lutego 2019 r. W związku z powyższym Naczelnik Wydziału Spraw Społecznych i Zdrowia zwrócił się do ZUS o zwrot nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego, wypłaconego stronie w okresie od dnia 1 lutego 2019 r. do dnia 31 marca 2019 r. w kwocie 368,84 zł. Organ emerytalny dokonał potrącenia ze świadczenia emerytalnego strony za miesiąc czerwiec 2019 r.
Zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 - 2 u.o.ś.r. zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny jest świadczeniem przyznawanym na wniosek osoby zainteresowanej realizowanym zasadniczo na szczeblu gminnym jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Dodatek pielęgnacyjny otrzymują natomiast, stosownie do art. 75 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, osoby uprawnione do emerytury lub renty, jeżeli zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyły 75 lat. Ustawodawca przyjął zatem, że osoba, która ukończyła 75 rok życia, jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego bez potrzeby weryfikowania jej stanu zdrowia w drodze badania lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jak to ma miejsce wobec pozostałej grupy uprawnionych.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich wskazana czynność organu administracji jest obarczona wadą, gdyż została podjęta z naruszeniem przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 16 ust. 7 i 8 ustawy o świadczeniach rodzinnych i błędne przyjęcie, że przepisy te uprawniają organ do zwrócenia się do organu rentowego, który przyznał dodatek pielęgnacyjny do dokonywania potrąceń nienależnego zasiłku pielęgnacyjnego bez uprzedniego skonkretyzowania w decyzji administracyjnej, czy wypłacony w czasie pobierania dodatku pielęgnacyjnego zasiłek pielęgnacyjny jest świadczeniem nienależnie pobranym i podlega zwrotowi. W niniejszej sprawie organ administracji po powzięciu informacji o uprawnieniu strony do dodatku pielęgnacyjnego od dnia 1 lutego 2019 r. dysponował jedynie wiedzą o braku podstawy prawnej do dalszej wypłaty zasiłku pielęgnacyjnego, czemu dał wyraz kierując do Strony pismo z dnia 11 kwietnia 2019 r. informujące o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie uchylenia decyzji przyznającej zasiłek pielęgnacyjny z uwagi na pobieranie dodatku pielęgnacyjnego.
Obowiązek zwrotu świadczenia nienależnie pobranego obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze. Kwestia ta pozostała całkowicie poza zainteresowaniem organu administracji, co skutkowało naruszeniem słusznego interesu Strony. Organ administracji przed uruchomieniem procedury wynikającej z art. 16 ust. 7 i 8 u.o.ś.r. miał obowiązek dokonać oceny, czy pobrane przez Stronę w okresie od 1 lutego 2019 r. do 31 marca 2019 r. świadczenia rodzinne w postaci zasiłku pielęgnacyjnego mogły być uznane nienależnymi w rozumieniu przepisu art. 30 ust. 2 pkt 1 u.o.ś.r. i wydać w tym zakresie rozstrzygnięcie określające kwotę powstałego zobowiązania. Nawet, gdyby co do zasady zgodzić się, że w sytuacji, w której przepis ustawy wprost określa prawo osoby 75-letniej do dodatku pielęgnacyjnego, a organ rentowy dysponuje danymi emeryta czy rencisty, kategoryczne wymaganie złożenia wniosku byłoby nadmiernym rygoryzmem prawnym, to nie może budzić wątpliwości, że niedopuszczalne jest twierdzenie, że za zaistnienie kolizji dodatku i zasiłku pielęgnacyjnego w wyniku praktyki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odpowiada strona, osoba starsza i niepełnosprawna, która ze względu na wiek i sytuację psychofizyczną winna mieć pewność co do kierowanych względem niej rozwiązań i decyzji prawnych.