Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w sprawie ze skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego dotyczącym odmowy przyznania stronie postępowania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z dnia 2019-11-29.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w sprawie ze skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego dotyczącym odmowy przyznania stronie postępowania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
Decyzją z dnia 29 sierpnia 2018 r. działający z upoważnienia Wójta Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej odmówił przyznania stronie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad córką, legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności wydanym przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności dnia 9 sierpnia 2010 r. Z orzeczenia wynika, że niepełnosprawność córki strony istnieje od urodzenia. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie organ I instancji wskazał, że decyzją z dnia 12 kwietnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał stronie prawo do emerytury od dnia 11 kwietnia 2017 r., a w okresie przed przyznaniem prawa do emerytury strona miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. W dalszej części uzasadnienia organ wskazał, że zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego. Wobec powyższego organ uznał, że strona nie spełnia przesłanek ustawowych do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.
Od decyzji organu I instancji strona wniosła odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, w którym domagała się przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Podkreślała, że pobierana emerytura jest znacznie niższa niż przysługujące świadczenie pielęgnacyjne, dlatego jest gotowa zrezygnować ze świadczenia emerytalnego na rzecz świadczenia pielęgnacyjnego. Na skutek odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze decyzją z dnia 8 października 2018 r. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Organ II instancji wskazał na prawidłowość rozstrzygnięcia organu I instancji podkreślając, że uprawnienia do emerytury wyklucza stronę z grona uprawnionych do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Odnosząc się do oświadczenia strony o gotowości rezygnacji ze świadczenia emerytalnego na rzecz świadczenia pielęgnacyjnego, organ odwoławczy wskazał, że zgodnie z art. 27 ust. 5 u.o.ś.r. jedynie w przypadku zbiegu określonych w nim świadczeń przysługuje takie prawo, a emerytura się do nich nie zalicza.
Decyzję Kolegium z dnia 8 października 2018 r. strona zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wnosząc o uchylenie decyzji organów obu instancji i merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd oraz o przyznanie przez Sąd prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowania opieki nad niepełnosprawną córką. Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 20 lutego 2019 r. uchylił zaskarżone decyzje z uwagi na naruszenie prawa materialnego w stopniu, który miał wpływ na wynik sprawy poprzez błędną wykładnię art. 17 ust. 5 pkt 1 lit a u.o.ś.r. Zdaniem Sądu zastosowanie dyrektyw wykładni systemowej oraz funkcjonalnej i celowościowej prowadzi do takiego rozumienia tego przepisu, że wyłącza on prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osoby mającej ustalone prawo do emerytury nie w całości, ale do wysokości tej emerytury. Samorządowe Kolegium Odwoławcze zaskarżyło powyższy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich brak było podstaw prawnych dla dokonywania przez organy administracji obu instancji rozstrzygających w niniejszej sprawie takiej wykładni przepisów u.o.ś.r., która powodowała, że pomimo sprawowania przez stronę opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym córką nie może Ona uzyskać prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w wysokości odpowiadającej różnicy pobieranej emerytury a wysokością świadczenia pielęgnacyjnego. Rzecznik w całości podzielił stanowisko wyrażone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w zakresie interpretacji art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.o.ś.r. sprowadzające się w istocie do skorygowania dokonanej przez organy obu instancji wykładni powołanej wyżej normy. Słusznie zakwestionował Sąd prawidłowość dokonanej wykładni z uwagi poprzestanie na literalnym brzmieniu przepisu i wadliwe przyjęcie, że w stanie faktycznym rozpatrywanej sprawy wykładnia taka może znaleźć zastosowanie.
Zgodnie z aktualną teorią wykładni prawa, nie istnieje czyste, abstrakcyjne znaczenie przepisu, które mogłoby być przyjęte bez jakichkolwiek zabiegów interpretacyjnych. Nawet pozornie proste przepisy wymagają bowiem dokonywania pewnych założeń i przyjmowania pewnych definicji i konkretnego rozumienia słów i kontekstów. Zastosowanie przez organy wyłącznie wykładni gramatycznej doprowadziło do rozstrzygnięcia, które w świetle powszechnie akceptowanych wartości jest rażąco niesłuszne, niesprawiedliwe, nieracjonalne i niweczące ratio legis u.o.ś.r. Odstępstwo od sensu językowego przepisu było nie tylko prawem, ale wręcz obowiązkiem organów. Organy winny były zatem podjąć próbę zinterpretowania przepisu art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.o.ś.r. odwołując się do aksjologicznej racjonalności ustawodawcy oraz kierując się systemowymi, celowościowymi, funkcjonalnymi i prokonstytucyjnymi regułami wykładni prawa.