Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w sprawie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z dnia 2019-12-04.
Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w sprawie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
W uzasadnieniu wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał, że z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie wynika, że w dacie wydania decyzji przez organy obu instancji strona była uczennicą liceum. W związku z tym organ I instancji podniósł, że niepodejmowanie przez nią zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej było spowodowane nauką w trybie dziennym. Stwierdzenia te podzielił organ odwoławczy i trafnie wskazał w uzasadnieniu decyzji, że rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub niepodejmowanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jest podstawowym warunkiem przyznania wnioskowanego świadczenia. W ocenie Sądu jednym z warunków niezbędnych dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, określonych w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych jest to, że wnioskujący o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną. Podstawowe znaczenie ma zatem, czy w sprawie są podstawy do stwierdzenia, że strona zrealizowała wymieniony warunek. Zdaniem Sądu okoliczność, że strona była w dacie decyzji uczennicą szkoły średniej, kształcącą się w trybie dziennym, wyklucza możliwość przyjęcia, że zrezygnowała lub nie podjęła zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1 u.o.ś.r., świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje m.in. osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. W art. 3 pkt 22 u.o.ś.r natomiast określona została definicja wyrażenia zatrudnienie lub inna praca zarobkowa, a jej użycie oznacza wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.
Istota sprawy będącej przedmiotem niniejszej skargi kasacyjnej sprowadza się do ustalenia, czy córka jest uprawniona do świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji, gdy jest osobą uczącą się w szkole średniej w systemie dziennym i jednocześnie nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad wymagającym opieki, niezdolnym do samodzielnej egzystencji ojcem. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich na gruncie art. 17 u.o.ś.r. oczekiwanie opiekunki uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jest w pełni uzasadnione, a zaskarżony wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego nie odpowiada prawu.
Zgodnie z aktualną teorią wykładni prawa, nie istnieje czyste, abstrakcyjne znaczenie przepisu, które mogłoby być przyjęte bez jakichkolwiek zabiegów interpretacyjnych. Nawet pozornie proste przepisy wymagają bowiem dokonywania pewnych założeń i przyjmowania pewnych definicji i konkretnego rozumienia słów i kontekstów. Zastosowana przez organy obu instancji oraz Sąd wykładnia art. 17 ust.1 u.o.ś.r. doprowadziła do rozstrzygnięcia, które w świetle powszechnie akceptowanych wartości jest niesłuszne, niesprawiedliwe, nieracjonalne i nieodpowiadające ratio legis u.o.ś.r. Zdaniem Rzecznika organy administracji oraz Sąd dokonały nieprawidłowej wykładni przepisów u.o.ś.r., co miało wpływ na jej wynik. W sytuacjach, gdy ściśle literalne interpretowanie zapisu ustawowego prowadzi do zniekształcenia albo wypaczenia jego treści, obowiązkiem organu stosującego prawo jest sięganie do innych sposobów wykładni. Organy oraz Sąd winny były zatem podjąć próbę zinterpretowania przepisu art. 17 ust. 1 u.o.ś.r. odwołując się do aksjologicznej racjonalności ustawodawcy oraz kierując się systemowymi, celowościowymi bądź funkcjonalnymi regułami wykładni prawa. W ocenie Rzecznika wykładnia prawa materialnego - art. 17 ust. 1 u.o.ś.r. dokonana w sprawie będącej przedmiotem zaskarżenia prowadzi do pozbawienia osób faktycznie sprawujących opiekę, zobowiązanych do alimentacji, prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
W ocenie Rzecznika prawidłowe odczytanie treści art. 17 ust. 1 u.o.ś.r. wobec treści art. 3 pkt 22 u.o.ś.r. prowadzi do wniosku, że strona opiekująca się niepełnosprawnym w stopniu znacznym ojcem jest osobą uprawnioną do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, a okoliczność kontynuowania nauki w szkole średniej w systemie dziennym nie może skutkować odmową przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na bezpodstawne przyjęcie, że będąca uczennicą strona nie spełnia określonej w art. 17 ust. 1 u.o.ś.r. przesłanki niepodejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego Sąd I instancji nietrafnie stwierdził, że zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu I instancji zostały wydane na skutek prawidłowo dokonanej wykładni art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zaniechanie organów i Sądu I instancji doprowadziło do wydania rozstrzygnięcia zakłócającego założenia systemu zabezpieczenia społecznego, niezgodnego z zamierzeniem ustawodawcy i sprzecznego z wartościami konstytucyjnymi. Sąd I instancji zbyt dużą wagę przypisał faktowi pozostawania strony w statusie uczennicy szkoły średniej kontynuującej naukę w systemie dziennym i wyprowadził z tego bezpodstawne wnioski, że system, w jakim strona się kształci wyklucza jakoby z założenia możliwość podjęcia pracy zawodowej w pełnym wymiarze, wymaganym, w ocenie tego Sądu, do spełnienia przesłanek z art. 17 ust. 1 u.ś.r. Zdaniem NSA fakt odbywania nauki w trybie dziennym, sam w sobie, nie stanowi przeszkody w sprawowaniu opieki uprawniającej do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, co znalazło już swój wyraz we wcześniejszym rozstrzygnięciach sądów administracyjnych zapadających w podobnych sprawach. O tym, czy taki system nauki pozostaje w istocie w sprzeczności z celami opieki nad osobą niepełnosprawną, o której mowa w treści art. 17 ust. 1 u.ś.r., organ zobowiązany jest każdorazowo ustalić w toku postępowania administracyjnego, a swoje wnioski w tym zakresie w sposób racjonalny uzasadnić.