Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zwalniania z tajemnicy lekarskiej w zakresie żądania przez prokuratora dokumentów zawierających dane objęte tajemnicą lekarską i tajemnicą psychiatryczną.

W wystąpieniu z dnia 13 czerwca 2017 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości z prośbą o dokonanie analizy problematyki zwalniania z tajemnicy lekarskiej w zakresie żądania przez prokuratora dokumentów zawierających dane objęte tajemnicą lekarską i jednocześnie tajemnicą psychiatryczną (art. 226 k.p.k.).

Analiza wniosków wpływających do Biura RPO ujawniła bowiem rozbieżność w stosowaniu art. 226 k.p.k. W niektórych przypadkach sądy rejonowe przyjmują, że przepis ten uprawnia prokuratora do zwolnienia z tajemnicy lekarskiej w zakresie tajemnicy zawartej w treści dokumentów, w innych zaś stwierdzają, że uprawnionym do zwolnienia z tajemnicy lekarskiej jest wyłącznie sąd.

W ocenie Rzecznika nie można dopatrzyć się jakichkolwiek względów aksjologicznych przemawiających w zestawieniu z tajemnicą adwokacką, notarialną, czy dziennikarską - na niekorzyść tajemnicy lekarskiej. Ta niejednorodność trybów nie zasługuje na aprobatę. Co więcej, wyjątek z art. 226 zd. 2 k.p.k. de facto oznacza możliwość ominięcia przez prokuratora sądowej pieczy nad docieraniem do wiadomości objętych tajemnicą lekarską.

Decyzja w kwestii zwolnienia z tajemnicy powinna być zastrzeżona dla sądu. Brak dostatecznej ochrony tajemnicy lekarskiej i związane z tym narażenie pacjentów na zbyt szeroki dostęp różnych organów i instytucji do informacji związanych z sferą prywatności objętą stanem zdrowia i leczeniem może podważyć zaufanie stanowiące podstawę prawidłowych relacji pacjenta z lekarzem. Ponadto naruszenie obowiązku przestrzegania tajemnicy lekarskiej może skutkować pociągnięciem lekarza do odpowiedzialności zawodowej, cywilnej, a nawet karnej. Powyższe argumenty przemawiają za usunięciem zdania drugiego art. 226 k.p.k.

Pomimo wagi przedstawionego problemu i wystąpienia skierowanego w tym przedmiocie do Ministra, Rzecznik dotychczas nie otrzymał odpowiedzi w tej sprawie.

W związku z powyższym, Rzecznik ponownie zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie możliwości podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do nadania nowego brzmienia art. 226 k.p.k. oraz o udzielnie odpowiedzi na wystąpienie RPO z 2017 r.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 26 lutego 2020 r. wskazał, że za wprowadzeniem regulacji zawartej w art. 226 zd. drugie k.p.k. - co nastąpiło ustawą o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych z dniem 1 lipca 2003 r. - przemawiały istotne racje natury merytorycznej oraz praktycznej. Przede wszystkim w toku postępowania przygotowawczego organy tego postępowania mają bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, najczęściej do czynienia właśnie z dokumentacją medyczną, szczególnie w sprawach o przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu. Charakter czynności o charakterze wykrywczym. zwłaszcza gdy postępowanie prowadzone jest w wypadkach niecierpiących zwłoki (art. 308 k.p.k.). nakazuje niezwłoczne podejmowanie czynności dowodowych, również z wykorzystaniem dokumentacji medycznej. Kolejną, nie mniej istotną kwestią jest wzgląd na gwarancje procesowe oskarżonego w sytuacji, gdy w toku postępowania ujawniły się okoliczności, które mogą wskazywać na zaistnienie przesłanek obrony obligatoryjnej z art. 79 § 1 pkt 3 lub 4 k.p.k. (tzn. uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona lub czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział W postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny). Sekretarz Stanu zauważył, że w wyżej wskazanych sytuacjach doprowadzenie do podjęcia decyzji w przedmiocie zwolnienia z tajemnicy lekarskiej przez sąd wymagałoby zdecydowanie więcej czasu niż podjęcie takiej decyzji przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze. Tymczasem dla realizacji celów postępowania oraz z uwagi na konieczność ochrony gwarancji procesowych uczestników rozstrzygnięcie w przedmiocie zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy powinno zapaść jak najszybciej. Biorąc pod uwagę powyższe, Ministerstwo Sprawiedliwości aktualnie nie planuje podjęcia prac legislacyjnych nad zmianą art. 226 k.p.k.