Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Kasacja dotycząca naruszenia zakazu reformationis in peius.

Wyrokiem Sądu Rejonowego oskarżonej przypisano nieprawomocnie podżeganie do popełnienia występku z art. 233 § 1 k.k. Za czyn ten została jej wymierzona samoistna grzywna 100 stawek dziennych, przy przyjęciu jednej stawki w kwocie 20 zł. Powyższe orzeczenie nie zostało zaskarżone na niekorzyść oskarżonej, natomiast w części jej dotyczącej w całości na korzyść oskarżonej zaskarżył je obrońca. Apelacja zawierała wniosek końcowy o warunkowe umorzenie postępowanie karnego wobec oskarżonej i orzeczenie wobec niej świadczenia pieniężnego w kwocie 1000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej. Sąd Okręgowy uwzględniając częściowo powyższy środek odwoławczy, zmienił wyrok Sądu I instancji w ten sposób, że warunkowo umorzył postępowanie karne prowadzone przeciwko oskarżonej na okres próby 2 lat. Ponadto orzekł wobec niej świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości 10.000 zł.

Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że zgodnie z art. 434 § 1 zd. 1 k.p.k. Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, a także tylko w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Z powyższego wynika, że w razie braku środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego każde rozstrzygniecie zwiększające finalnie dolegliwość reakcji za przypisane oskarżonemu przestępstwo jest prawnie niedopuszczalne. Zdaniem Rzecznika na etapie postępowania odwoławczego Sąd był związany dokonanymi przez Sąd merytoryczny ustaleniami co do sytuacji osobistej i majątkowej oskarżonej i nie dysponował danymi wskazującymi na jej zmianę, jak też żadnymi innymi pozwalającymi na przyjęcie, że korzystniejszym rozwiązaniem dla oskarżonej będzie warunkowe umorzenie postępowania przy jednoczesnym tak diametralnym zwiększeniu dolegliwości finansowej.