Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie zakresu penalizacji za czyny zabronione przewidziane w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 2019-12-31.
Wystąpienie do Ministra Zdrowia w sprawie zakresu penalizacji za czyny zabronione przewidziane w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii.
W sferze zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje zakres penalizacji za czyny zabronione przewidziane w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii (dalej jako: "u.p.n."). Z wniosków kierowanych do Biura RPO wynika konkluzja, że stosowanie w praktyce art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n. powoduje poważne wątpliwości.
W pierwszej kolejności Rzecznik zwrócił uwagę na szczególnie sformułowany zakres czynu z ww. przepisu. Zgodnie z nim, karze podlega osoba, która naczynia i przyrządy codziennego użytku przystosowuje do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania, przerobu lub konsumpcji narkotyków. O ile zakres ten nie budzi większych wątpliwości w odniesieniu do penalizacji przystosowywania do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania lub przerobu (stanowi to bowiem lustrzane odbicie zakresu czynu z art. 54 ust. 1 u.p.n.), o tyle istotne zastrzeżenia pojawiają się w przypadku przesłanki niedozwolonej konsumpcji.
Pojęcie "konsumpcji", a tym bardziej "niedozwolonej konsumpcji" nie jest nigdzie zdefiniowane w u.p.n. Art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n. jest jedynym miejscem w tej ustawie, gdzie termin ten się pojawia. W celu wyjaśnienia jego zakresu, w doktrynie prawa zgodnie wskazuje się, że pojęcie to należy uznać za równoznaczne ze zdefiniowanym w art. 4 pkt 31 u.p.n. używaniem środka odurzającego, substancji psychotropowej, środka zastępczego lub nowej substancji psychoaktywnej. Interpretacja ta, choć prezentowana dość jednolicie w literaturze przedmiotu, zdaniem Rzecznika wydaje się nadmiernie uproszczona, zaś utożsamianie konsumpcji z używaniem nie znajduje podstawy ani w treści u.p.n., ani w zasadach interpretacji tekstów prawnych.
Skoro zakresy pojęć "używanie" i "konsumpcja" narkotyków nie w pełni pokrywają się, zdekodowanie, jakie czynności wchodzą w zakres konsumpcji może nastręczać znaczne trudności. Tymczasem jako element przepisu determinującego odpowiedzialność karną jednostki, termin ten powinien się cechować szczególną klarownością i precyzyjnością, zgodnie z konstytucyjną zasadą nullum crimen sine lege certa (art. 42 ust. 1 Konstytucji). W związku z powyższym, zasadny wydaje się postulat, aby odwołanie do konsumpcji wykreślić z treści art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n.
Nawet jeśliby jednak przyjąć interpretację, zgodnie z którą konsumpcję należy uznać za synonim używania narkotyków, podnieść trzeba, że nie istnieje przepis prawa, który by tego zakazywał. Penalizacji podlega posiadanie narkotyków (art. 62 i 62b u.p.n.), nie zaś ich używanie. Występowanie w treści art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n. terminu "nielegalnej konsumpcji", także rozumianego jako "nielegalne używanie", Rzecznik ocenia zatem negatywnie. W istocie jest to norma pusta, bowiem nie obejmuje swoim zakresem żadnego możliwego zachowania jednostki. Także więc z tego powodu należy postulować wykreślenie odwołania do konsumpcji z art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n.
Drugim problematycznym aspektem normy art. 54 ust 2 pkt 1 u.s.p. jest definicja "naczynia". Jak wspomniano powyżej, art. 54 ust. 1 u.p.n. penalizuje wyrabianie przyrządów służących do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania lub przerobu narkotyków. Z kolei art. 54 ust. 2 pkt 1 przewiduje karalność przystosowania do tego celu naczyń i przyrządów. Dochodzi zatem do paradoksalnej sytuacji, w której przystosowanie do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania lub przerobu narkotyków naczyń codziennego użytku podlega karze (na zasadzie art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n.), lecz wyrabianie naczyń szczególnie do tego celu przeznaczonych już nie (bowiem art. 54 ust. 1 u.p.n. nie wymienia naczyń).
Rzecznik wskazał jednocześnie, że poprzestanie na wykreśleniu słów "naczynia i" z art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n. może w następstwie wywołać u odbiorców normy mylne wrażenie jakoby zamiarem ustawodawcy była całkowita depenalizacja czynów związanych z przystosowywaniem naczyń, skoro termin ten funkcjonował w ustawie bez mała 14 lat, a następnie miałby zostać z niej usunięty. Rozważania zatem wymaga, czy bardziej zasadna nie byłaby zamiana spójnika "i" na spójnik "lub" w art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n. oraz dopisanie w art. 54 ust. 1 u.p.n. słów "naczynia lub" przed słowem "przyrządy". Czytelnym byłoby wówczas, że penalizacji na podstawie obu tych norm podlegają czyny związane zarówno z naczyniami jak i przyrządami.
Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie podjęcia inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do nowelizacji art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n. i poinformowanie o stanowisku zajętym w tej materii.