Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie konieczności nowelizacji ustawy lustracyjnej z dnia 2020-03-02.
Wystąpienie do Marszałka Senatu RP w sprawie konieczności nowelizacji ustawy lustracyjnej.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na problem niepełnego wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2007 r., sygn. akt K 2/07. Dotyczy on licznych przepisów ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (dalej jako: "ustawa").
Zgodnie z art. 20 ust. 3 i 5 ustawy, postępowanie lustracyjne można wszcząć na wniosek osoby zainteresowanej (tzw. "autolustracja"). Art. 20 ust. 5a ustawy przewiduje z kolei, że w takim przypadku sąd przekazuje oświadczenie lustracyjne do Biura Lustracyjnego lub oddziałowego biura lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej w celu przygotowania postępowania lustracyjnego oraz przedstawienia stanowiska w sprawie zgodności oświadczenia z prawdą. Przepis ten nie przewiduje jednak żadnego terminu dla IPN na wykonanie tego prawnego obowiązku.
W praktyce, czego dowodzą wnioski wpływające do Biura RPO, zajęcie stanowiska przez IPN trwać może wiele miesięcy. Powoduje to konieczność zawieszenia postępowań lustracyjnych toczących się przed sądami powszechnymi oraz prowadzi do ich przewlekłości.
Na szczególną uwagę zasługują negatywne konsekwencje dla osoby lustrowanej, która została publicznie pomówiona o fakt pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi (art. 20 ust. 5 ustawy), lecz brak sprawnego działania ze strony IPN uniemożliwia jej wykazanie nieprawdziwości tego pomówienia.
Z kolei art. 21b ust. 6 ustawy, wprowadzając możliwość wniesienia kasacji od orzeczenia lustracyjnego, zawęża krąg uprawnionych do tego podmiotów jedynie do Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich.
W wyroku w sprawie o sygn. akt K 2/07 Trybunał Konstytucyjny uznał obydwa wspomniane przepisy ustawy za sprzeczne z Konstytucją. Trybunał stwierdził w szczególności, że art. 20 ust. 5a ustawy, właśnie w zakresie w jakim nie określa terminu przedstawienia stanowiska w sprawie zgodności oświadczenia z prawdą przez Biuro Lustracyjne IPN, jest niezgodny z art. 2 i art. 45 Konstytucji w związku z art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Z kolei art. 21b ust. 6 ustawy w zakresie, w jakim pozbawia osobę lustrowaną prawa do wniesienia kasacji od prawomocnego orzeczenia sądu, został uznany za niezgodny z art. 2, art. 31 ust. 3 Konstytucji i art. 6 EKPC.
W zakresie tych dwóch przepisów, wyrok w sprawie ozn. sygn. akt K 2/07 nie został wykonany. Zarówno unormowania zawarte w art. 20 ust. 5a, jak i w art. 21b ust. 6 ustawy obowiązują wciąż w identycznym brzmieniu, jak zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny.
Rzecznik zwrócił się do Marszałka z prośbą o zainicjowanie podjęcia stosownych kroków legislacyjnych przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Pełne wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest bowiem nieodzowne dla zagwarantowania konstytucyjnych praw osób uczestniczących w postępowaniach lustracyjnych.