Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na uchwałę Rady Powiatu w sprawie przyjęcia "Rezolucji w sprawie powstrzymania ideologii LGBT przez wspólnotę samorządową".

Dnia 30 kwietnia 2019 r. Rada Powiatu T. przyjęła uchwałę w sprawie przyjęcia Rezolucji w sprawie powstrzymania ideologii "LGBT" przez wspólnotę samorządową. Jako podstawę prawną uchwały wskazano w jej treści §19 ust. 2 Statutu Powiatu Tarnowskiego z dnia 29 sierpnia 2018 r. W celu uzasadnienia przyjęcia przedmiotowej rezolucji powołano się w jej wstępie na wojnę ideologiczną i rewolucję kulturową, które według Rady Powiatu T. wymagają obrony jego wspólnoty samorządowej i uczynienia jej wolnej od ideologii LGBT. W dalszej części uchwały wyrażono deklarację działań mających na celu realizację powyższego założenia, obejmujących swoim zakresem przede wszystkim obszar zadań edukacyjno-wychowawczych szkół i innych placówek oświatowych, a także ochronę nauczycieli i przedsiębiorców przed poprawnością polityczną i "homopropagandą". Sformułowano także stanowisko o wierności Powiatu T. wobec tradycji narodowej i państwowej, wartości chrześcijańskich oraz wielowiekowej kultury.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich w odniesieniu do zaskarżonej uchwały, analiza jej treści pozwala stwierdzić, że jest ona aktem o charakterze władczym. Ma charakter zobowiązujący, gdyż zawiera dyrektywy działania skierowane do zarządu powiatu oraz jednostek organizacyjnych powiatu, zwłaszcza prowadzonych przez powiat szkół. O władczym charakterze zaskarżonej uchwały świadczą w pierwszej kolejności jej fragmenty, w których wyrażono brak zgody na sprzeczne z prawem instalowanie funkcjonariuszy politycznej poprawności w szkołach oraz zobowiązanie do ochrony uczniów i zrobienia wszystkiego, aby do szkół nie miały wstępu osoby zainteresowane wczesną seksualizacją polskich dzieci w myśl tzw. standardów Światowej Organizacji Zdrowia. Takie sformułowania należy odczytywać jako wytyczne pod adresem organu wykonawczego powiatu oraz dyrektorów prowadzonych przez powiat szkół i placówek oświatowych. Władczo zobowiązują te organy do podjęcia (lub niepodejmowania) określonego działania w obszarze organizacji ich pracy, w tym kształtowania treści i formy nauczania lub współpracy z podmiotami zewnętrznymi.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że jako akt o charakterze władczym, zaskarżona uchwała powinna wskazywać na szczególną normę kompetencyjną upoważaniającą organ do jej podjęcia. Jako podstawę prawną w treści uchwały przywołano natomiast wyłącznie § 19 ust. 2 Statutu Powiatu T., zgodnie z którym Rada Powiatu w formie uchwał wyraża opinie i zajmuje stanowisko w sprawach związanych z realizacją kompetencji stanowiących i kontrolnych. Zgodnie ze wskazanym przepisem Statutu, uprawnienie Rady Powiatu do wyrażania stanowiska w formie uchwały jest ściśle powiązane z realizacją innych kompetencji rady. Organ może więc formułować opinię wyłącznie w sprawach pozostających w zakresie jego zadań stanowiących i kontrolnych, muszą znajdować oparcie w konkretnych przepisach ustawy.

Każda czynność organu samorządu terytorialnego musi się mieścić w ramach jego ustawowo określonego zakresu działania, według przypisywanej mu z mocy prawa właściwości. W odniesieniu do samorządu powiatowego norma o charakterze zadaniowym została zawarta w art. 4 ust. 1 u.s.p., z którego wynika, że powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym wyliczone w sposób wyczerpujący w powyższym przepisie. Art. 12 u.s.p. wyznacza natomiast zakres właściwości rady powiatu, do której należą sprawy ujęte w zamkniętym katalogu ww. artykułu, a także sprawy zastrzeżone do kompetencji rady innymi ustawami. Z przywołanych przepisów wynika więc wprost, że powiat może wykonywać tylko zadania wyraźnie przypisane mu przez ustawodawcę. Ponadto, Rada Powiatu T. kreuje nowe, pozaustawowe zadanie publiczne w postaci obrony powstrzymania ideologii LGBT, a deklarując podjęcie działań w celu jego realizacji, ingeruje w sprawy ogólnokrajowe, a także pozostające z mocy ustawy w zakresie kompetencji innych organów władzy publicznej, a nawet w działalność podmiotów prywatnych. Deklaracja, chociaż nie wskazuje na konkretne środki służące realizacji tego założenia, wyraźnie stanowi próbę ingerencji w sprawy o charakterze ogólnokrajowym, takie jak prawo pracy, czy też prawo gospodarcze. Za najbardziej jaskrawe przekroczenie przez Radę Powiatu granic jej właściwości należy natomiast uznać zobowiązania z obszaru prawa oświatowego. Podczas gdy organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego posiadają pewne kompetencje w zakresie finansowania i organizacji systemu oświaty na swoim obszarze, nie istnieje podstawa prawna dla działalności powiatu polegającej na formułowaniu przez radę powiatu wytycznych co do organizacji pracy szkół i placówek oświatowych lub wpływania na realizację przez nie ich funkcji wychowawczych, w tym w ramach współpracy z rodzicami i organizacjami zewnętrznymi.

Rzecznik zauważył, że nawet gdyby uznać zaskarżoną uchwałę za akt o charakterze niewładczym niezmiennie można stwierdzić, że akt ten narusza zasadę legalizmu w zakresie, w jakim zobowiązuje ona organy władzy publicznej do działania w granicach prawa. W żadnym bowiem wypadku, nawet formułując opinię czy stanowisko, rada powiatu nie może głosić treści zakazanych przez prawo i nawoływać do nieprzestrzegania przepisów prawa powszechnie obowiązującego. W konsekwencji należy stwierdzić, że zaskarżona uchwała jako akt władczy została wydana bez podstawy prawnej, a tym samym z naruszeniem konstytucyjnej zasady legalizmu wyrażonej w art. 7 Konstytucji.

Zdaniem Rzecznika zawarte w uchwale sformułowania należy uznać za bezpośrednią dyskryminację mieszkańców powiatu identyfikujących się jako osoby LGBT, poprzez próbę wykluczenia ich ze wspólnoty samorządowej. Ponadto uchwała, w zakresie w jakim formułuje władcze dyspozycje dla organów powiatu i podległych mu jednostek organizacyjnych, może prowadzić do dyskryminacji także w obszarze stosowania prawa przez te organy i jednostki. Tymczasem zgodnie z art. 32 Konstytucji wszyscy są wobec prawa równi i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Wszystkie podmioty prawa, charakteryzujące się daną cechą istotną w równym stopniu, powinny być traktowane równo, tj. bez zróżnicowań zarówno faworyzujących jak i dyskryminujących.