Wystąpienie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie profanacji ukraińskich miejsc pamięci z dnia 2020-03-09.
Wystąpienie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie profanacji ukraińskich miejsc pamięci.
Rzecznik Praw Obywatelskich, jako niezależny organ do spraw realizacji zasady równego traktowania, zwrócił uwagę na głosy mniejszości ukraińskiej wskazujące na brak dialogu Instytutu Pamięci Narodowej i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z obywatelami Polski narodowości ukraińskiej w kwestii miejsc pamięci - grobów i pomników upamiętniających postaci i wydarzenia historyczne związane z losami tej społeczności. Chodzi tu szczególnie o przypadki dewastacji istniejących miejsc pamięci, w tym także upamiętnień określanych mianem nielegalnych, które z powodu braku jakiegokolwiek statusu prawnego nie są obecnie odpowiednio chronione.
Przykładem braku należytej ochrony prawnej miejsc pamięci obywateli polskich narodowości ukraińskiej jest kolejny przypadek zniszczenia i profanacji ukraińskiego grobu w nieistniejącej już wsi Monasterz (woj. podkarpackie), ustanowionego w 1999 r. przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Jest to mogiła członków Ukraińskiej Powstańczej Armii, poległych w dniach 2-3 marca 1945 r. w walce z oddziałami NKWD.
Związek Ukraińców w Polsce przypomniał, że w 2018 r. Ambasador Ukrainy w RP zwrócił się do władz Polski o odnowienie legalnego grobu. Głos w sprawie ww. upamiętnienia zabierały również instytucje państwa ukraińskiego, w tym m.in. prezes Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej. Mimo to grób nie został wpisany do ewidencji grobów i pomników wojennych, co w praktyce oznacza, że nie podlega ochronie ze strony państwa polskiego.
Rzecznik z niepokojem przyjął przekazane przez mniejszość ukraińską informacje świadczące o braku prawnego uregulowania statusu upamiętnień ukraińskiej historii. Z doniesień tych wynika m.in., że dotychczas nie zostały sporządzone wykazy miejsc pamięci i spoczynku, do czego strony polska i ukraińska zobowiązały się w dwustronnej umowie zawartej między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy w sprawie ochrony miejsc pamięci i spoczynku ofiar wojny i represji politycznych, sporządzonej w Warszawie w dniu 21 marca 1994 r. Już choćby z tego faktu wynika brak możliwości sprawowania przez państwo polskie skutecznej i kompleksowej opieki nad wszystkimi wzniesionymi na terenie Polski obiektami tego rodzaju. Niezwykle istotne wydaje się zatem, aby Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zaangażowało się w realizację zadań wynikających z przywołanej wyżej umowy, a w szczególności poczyniło wszelkie możliwe kroki, które mogłyby w pierwszej kolejności doprowadzić do opracowania, we współpracy z przedstawicielami mniejszości ukraińskiej w Polsce.
Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o podjęcie działań zmierzających do uregulowania kwestii ochrony prawnej grobów i pomników ważnych dla mniejszości ukraińskiej w Polsce. Rzecznik poprosił również o rozważenie możliwości utworzenia, we współpracy ze środowiskami mniejszości narodowych i etnicznych, zespołu ds. instytucji kultury mniejszości, mającego na celu zapewnienie instytucjonalnego wsparcia dla organizacji działających na rzecz rozwoju i promowania tożsamości kulturowej mniejszości.