Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie odmów transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia małoletnich, w których jako rodziców wpisano osoby tej samej płci z dnia 2020-03-09.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie odmów transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia małoletnich, w których jako rodziców wpisano osoby tej samej płci.
W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problem naruszania praw małoletnich obywateli RP w związku z odmową transkrypcji ich zagranicznych aktów urodzenia, w których jako rodziców wpisano osoby tej samej płci. Taka praktyka prowadzi do sytuacji, w której dzieci posiadające obywatelstwo polskie nie mają możliwości skutecznego wnioskowania o polskie dokumenty tożsamości i numer PESEL, co w konsekwencji skutkuje naruszeniem ich praw obywatelskich, zasady dobra dziecka, a także wypełnia znamiona dyskryminacji ze względu na status prawny rodziców (ich pozostawanie w jednopłciowym związku).
Tymczasem dnia 2 grudnia 2019 r. NSA w składzie 7 sędziów podjął uchwałę stwierdzającą, że transkrypcja zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodziców wskazano osoby tej samej płci jest niedopuszczalna w świetle klauzuli porządku publicznego. Jak wynika z uzasadnienia ww. uchwały, zdaniem NSA obligatoryjność transkrypcji, o której mowa w art. 104 ust. 5 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego (dalej jako: "p.a.s.c."), stwarza "podwyższony standard dowodowy" w postępowaniach wymienionych w tym przepisie. Wymaganie dowodowe - przedłożenia polskiego aktu urodzenia w postępowaniach dotyczących wydania polskiego dokumentu tożsamości i nadania numeru PESEL - nie wpływa przy tym na zasadę potwierdzoną uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2012 r. wskazującą, że zagraniczne akty stanu cywilnego mają moc dowodową równą polskim aktom stanu cywilnego i stanowią wyłączny dowód stwierdzonych w nich zdarzeń nawet wtedy, gdy nie zostały wpisane do polskich ksiąg stanu cywilnego. W ocenie NSA odmowa transkrypcji zagranicznego aktu nie może doprowadzić do sytuacji, w której polski obywatel nie będzie mógł uzyskać polskiego paszportu, dowodu tożsamości lub numeru PESEL. Ze względu na konieczność ochrony praw dziecka, organy administracji powinny tak stosować przepisy prawa, żeby wydawać polskie dokumenty i nadawać obywatelowi numer PESEL wyłącznie na podstawie zagranicznego aktu urodzenia. Działanie odmienne może, w ocenie NSA, zostać zaskarżone na drodze sądowo-administracyjnej.
Jak wynika z dostępnych Rzecznikowi informacji - powyższa uchwała 7 sędziów NSA nie wpłynęła dotychczas na praktykę organów administracji. Konsulowie, powołując się na § 3 pkt 4 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 2010 r. w sprawie dokumentów paszportowych, niezmiennie wymagają przedstawienia odpisów polskich aktów urodzenia w toku postępowania o wydanie dokumentu paszportowego. Kierownicy urzędów stanu cywilnego oraz organy gmin borykają się natomiast z problemami interpretacyjnymi ustawy o ewidencji ludności (dalej jako "u.e.l.") oraz ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego, związanymi z wątpliwościami, które organy pozostają właściwe w kwestii wystąpienia o nadanie dziecku numeru PESEL na podstawie jego zagranicznego aktu urodzenia. Złożenie elektronicznego wniosku o dowód osobisty dla dziecka nie jest natomiast technicznie możliwie bez uzupełnienia informacji o jego numerze PESEL. W konsekwencji, urodzeni i mieszkający za granicą małoletni obywatele RP, których rodzice są tej samej płci, nie mają w praktyce możliwości uzyskania polskich dokumentów tożsamości i numeru PESEL. Taki stan rzeczy stoi w sprzeczności z przepisami powszechnie obowiązującego prawa, a także z wykładnią przepisów przedstawioną w ww. uchwale 7 sędziów NSA. Wymaga tym samym niezwłocznego wyjaśnienia i rozwiązania.
W ocenie Rzecznika taka sytuacja nie może być dłużej utrzymywana, gdyż uniemożliwia korzystanie z podstawowych praw obywatelskich przez dzieci i istotnie rzutuje na sytuację ich opiekunów.
Rzecznik zwrócił się do obu Ministrów z prośbą o przedstawienie stanowiska w niniejszej sprawie.