Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w sprawie odmowy przyznania Skarżącemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z dnia 2020-04-03.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w sprawie odmowy przyznania Skarżącemu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
W ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego jednym z warunków koniecznych do nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jest obowiązek alimentacyjny. W sprawie jest bezsporne, że Skarżący, jako syn wymagającego opieki jest w rozumieniu przepisu art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, osobą, na której ciąży obowiązek alimentacyjny wobec ojca. Jednakże w związku z tym, że wymagający opieki jest żonaty, to obowiązek alimentacyjny wobec niego ciąży w pierwszej kolejności na jego żonie, gdyż obowiązek alimentacyjny jednego małżonka względem drugiego wynika z treści przepisów art. 23 i 27 K.r.o. i wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych małżonka. Zgodnie zaś z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.o.ś.r. świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważa, że w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.o.ś.r. ustawodawca nawiązuje wprost do obowiązku alimentacyjnego, o którym mowa w K.r.o. Nie można zatem pominąć treści art. 132 K.r.o., zgodnie z którym obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. W niniejszej sprawie 71 letnia matka Skarżącego jest osobą schorowaną, legitymującą się orzeczeniami o niepełnosprawności, a stan zdrowia i wiek uniemożliwiają jej samodzielne sprawowanie opieki nad mężem. W związku z tym rzeczywistą opiekę nad niepełnosprawnym ojcem sprawuje Skarżący. W tym stanie faktycznym, w ocenie Rzecznika, mając na względzie powołany wyżej art. 132 K.r.o., należało przyjąć, że zaktualizował się obowiązek alimentacyjny Skarżącego, jako zobowiązanego w dalszej kolejności, względem ojca, co czyni go osobą uprawnioną do żądanego świadczenia pielęgnacyjnego. Akceptacja odmiennej wykładni omawianych przepisów w okolicznościach rozpoznawanej sprawy prowadziłaby do pozbawienia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego syna faktycznie sprawującego opiekę.
Podkreślenia wymaga, że w zaskarżanej decyzji Kolegium wprawdzie powzięło wątpliwość co do możliwości zapewnienia przez żonę opieki nad mężem wskazując w uzasadnieniu, że ze względu na wiek i stan zdrowia może nie być w stanie wypełnić obowiązków opiekuńczych wobec niepełnosprawnego męża to jednak konstatacja ta nie przełożyła się w żaden sposób na wydane rozstrzygnięcie. Co więcej Kolegium poza powyższym stwierdzeniem w ogóle nie oceniło, czy żona jest w stanie zapewnić mężowi opiekę przynajmniej na analogicznym poziomie jak syn. W tej sytuacji przyjęcie przez Kolegium, że Skarżący nie jest uprawniony do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, pomimo rzeczywistego sprawowania opieki nad ojcem i oparcie rozstrzygnięcia tylko na kryterium pierwszeństwa zobowiązania do alimentacji ocenić należy za całkowicie teoretyczne.
W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego obowiązek alimentacyjny obciąża najpierw małżonka, a następnie krewnych i rodzeństwo. Przy tym, wobec wszystkich działa zasada, że obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Nie powinno więc budzić wątpliwości, że w sytuacji, gdy małżonek, w szczególności w podeszłym wieku i schorowany, nie jest w stanie opiekować się drugim znacząco niepełnosprawnym, niezdolnym do samodzielnej egzystencji małżonkiem, to zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym obowiązek opieki prawnie, a nie tylko na zasadzie słuszności, przechodzi na krewnych, w szczególności dzieci osób starszych. Przenosząc powyższe na realia niniejszej sprawy należy stwierdzić, że przepis art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych uchybia konstytucyjnej zasadzie równości w zakresie, w jakim wyklucza z kręgu uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego te osoby rezygnujące z aktywności zawodowej ze względu na konieczność sprawowania opieki nad znacząco niepełnosprawnym członkiem rodziny pozostającym w związku małżeńskim, gdy małżonek niepełnosprawnego obiektywnie nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi opieki. Dochodzi bowiem wówczas do sytuacji, że na opiekuna przechodzi prawny obowiązek alimentacyjny, jednak ten, chociażby rezygnował z zatrudnienia w celu opieki nie otrzymałby pomocy od Państwa.