Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie sytuacji na granicach z dnia 2020-05-12.
Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie sytuacji na granicach.
Rzecznik Praw Obywatelskich z uwagą obserwuje sytuację, jaka zapanowała na polskich granicach, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych granicach strefy Schengen, w związku z pandemią COVID-19, po wejściu w życie rozporządzeń Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie przywrócenia tymczasowo kontroli granicznej osób przekraczających granicę państwową stanowiącą granicę wewnętrzną oraz w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych. Mimo świadomości, jaki był powód wprowadzenia tak znaczących ograniczeń w przemieszczaniu się osób przez granicę państwa oraz że ograniczenia te prawdopodobnie przyczyniły się do spowolnienia postępu pandemii, Rzecznik dostrzega, jak dalece nowe zasady przekraczania granic ingerują w sferę wolności i praw człowieka.
W pierwszej kolejności Rzecznik zwrócił uwagę na zakres delegacji ustawowej, zawartej w art. 16 ust. 3 pkt 2 ustawy o ochronie granicy państwowej. Przepis ten, upoważniający Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do czasowego ograniczenia ruchu na przejściach granicznych ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa publicznego albo ochronę przed zagrożeniem życia lub zdrowia ludzi, nie zawiera żadnych wytycznych co do treści samego aktu wykonawczego, czyli de facto rodzaju i zakresu samych ograniczeń. Wiadomo jedynie, że ograniczenia te mają dotyczyć "ruchu na przejściach", a ich dorozumianym skutkiem powinno być zmniejszenie natężenia tego ruchu. Wątpliwości Rzecznika wzbudza fakt, czy tak ogólnie sformułowana delegacja ustawowa rzeczywiście upoważnia Ministra do określenia, w drodze rozporządzenia, kategorii osób, którym przysługiwać będzie prawo wjazdu na terytorium Polski i jednoczesnego pozbawienia tego prawa tych, którzy nie spełniają określonych w rozporządzeniu kryteriów, mimo że ich uprawnienie do wjazdu nadal wynika z przepisów obowiązujących ustaw, np. ustawy o cudzoziemcach. Przyjęcie tak szerokiej interpretacji upoważnienia ustawowego prowadzi bowiem do sytuacji, w której Minister, poprzez wydanie rozporządzenia, ingeruje bezpośrednio w sferę uprawnień jednostki wynikających z aktów o randze ustawy.
Szczególny niepokój Rzecznika wzbudziło nieuwzględnienie wśród kategorii osób, które według § 3 ust. 2 rozporządzenia zachowały prawo wjazdu do Polski, cudzoziemców poszukujących ochrony przez prześladowaniami w kraju pochodzenia, zamierzających przekroczyć granicę po to, aby ubiegać się w Polsce o ochronę międzynarodową. Nawet w obecnych warunkach osoby te zachowują prawo do ubiegania się o taką ochronę, wynikające choćby z art. 18 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, czy art. 56 ust. 2 Konstytucji. Pominięcie tej kategorii osób w omawianym rozporządzeniu może zatem prowadzić do naruszenia wspomnianych gwarancji.
Rzecznik wskazał ponadto, że stanowienie przepisów epizodycznych z czasem obowiązywania "do odwołania", jak ma to miejsce w rozporządzeniu w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych, jest zatem niezgodne z zasadami techniki prawodawczej.
W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o szczegółową analizę przedstawionych wątpliwości.