Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sytuacji osób LGBTI na rynku pracy z dnia 2020-05-14.
Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sytuacji osób LGBTI na rynku pracy.
Rzecznik Praw Obywatelskich postanowił zasygnalizować szereg problemów, z którymi osoby nieheteronormatywne i transpłciowe muszą mierzyć się na rynku pracy, także w kontekście obchodzonego corocznie 17 maja Międzynarodowego Dnia Przeciw Homofobii, Transfobii i Bifobii.
W ocenie Rzecznika, dla organów władzy publicznej powinien być to także moment refleksji nad sytuacją prawną i społeczną osób LGBT (lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych) oraz nad możliwościami jej poprawy. Wpływające do Biura RPO skargi oraz dane pochodzące z innych źródeł potwierdzają bowiem nieskuteczność krajowego systemu ochrony prawnej tej grupy społecznej. Chociaż międzynarodowy standard ochrony praw człowieka osób LGBT rozwija się sukcesywnie, m.in. dzięki orzecznictwu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości Europejskiej, poziom realizacji tego standardu w krajowych przepisach prawa oraz praktyce jego stosowania w Polsce nie zmienia się od lat.
Osoby transpłciowe niezmiennie mierzą się na rynku pracy z dyskryminacją, odrzuceniem i poniżającym traktowaniem. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest brak w polskim systemie prawnym przepisów regulujących wprost procedurę prawnego uzgodnienia płci. W konsekwencji tej luki prawnej, osoby transpłciowe są zmuszone dochodzić uznania przez państwo ich tożsamości płciowej w drodze powództwa o ustalenie wytoczonego przeciwko rodzicom na podstawie art. 189 Kodeks postępowania cywilnego. Ten przyjęty w praktyce tryb procesowy uniemożliwia szybkie uzyskanie orzeczenia niezbędnego do dokonania odpowiednich zmian oznaczenia płci i imienia w dokumentach tożsamości.
Dodatkowym problemem, który potęguje poczucie upokorzenia i wykluczenia osób transpłciowych na rynku pracy jest kwestia zmiany danych osobowych na świadectwach pracy. Obecne przepisy rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy, nie przewidują możliwości zmiany danych osobowych w świadectwach pracy osób, które uzyskały stosowne orzeczenie sądowe o ustaleniu płci innej niż poprzednie oznaczenie metrykalne. Brak takiego uregulowania stawia osoby transpłciowe w niekorzystnej sytuacji w trakcie prowadzenia postępowań kwalifikacyjnych przez pracodawców, gdyż osoby te najczęściej dysponują świadectwami szkolnymi i dyplomami ukończenia szkół wyższych ze zmienionymi danymi osobowymi oraz świadectwami pracy, w których zawarte są już nieaktualne dane osobowe. W konsekwencji osoby transpłciowe stają przed wyborem rezygnacji z przedstawiania dotychczasowego dorobku zawodowego lub ujawnienia i wyjaśnienia swojej tożsamości płciowej, objętej ochroną prawa do życia prywatnego.
Analizie sytuacji prawnej osób nieheteronormatywnych i transpłciowych w Polsce, przez pryzmat przestrzegania międzynarodowego standardu ochrony praw człowieka osób LGBT, poświęcony został najnowszy raport Rzecznika Praw Obywatelskich, opublikowany w grudniu 2019 r. w ramach serii "Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka". Przeprowadzone w raporcie rozważania na temat obowiązujących przepisów prawa międzynarodowego i krajowego, orzecznictwa oraz praktyki organów administracji zilustrowanej w skargach kierowanych do Rzecznika przez obywateli, pozwoliły na sformułowanie wniosków co do kluczowych problemów prawnych oraz przedstawienie rekomendacji sposobów ich rozwiązania.
Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o analizę postulatów przedstawionych w wystąpieniu i raporcie oraz o przedstawienie stanowiska odnośnie do poruszonych kwestii.
Tożsame rekomendacje Rzecznik wystosował do kilkunastu innych adresatów, m.in. do Rzecznika Praw Pacjenta, Komendanta Głównego Policji czy Ministra Zdrowia.