Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji Narodowej, Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie wykluczenia części uczniów ze zdalnej edukacji.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich trafia coraz więcej informacji na temat uczniów, którzy w związku z czasowym ograniczeniem pracy szkół i innych placówek oświatowych w czasie trwania epidemii COVID-19 znaleźli się poza zasięgiem oddziaływania systemu oświaty. Problem dotyczy nie tylko równego dostępu do nauki, ale także możliwego zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa dzieci i młodzieży.

Pomimo wielokrotnych prób nawiązania kontaktu z uczniami i ich rodzinami, w niektórych przypadkach działania dyrektorów szkół i nauczycieli nie przynoszą skutku. Część uczniów nie uczestniczy w zdalnych lekcjach i nie odbiera przysyłanych zadań. Ich rodzice nie stosują żadnych form komunikacji ze szkołą: nie odbierają telefonów, nie korzystają z dziennika elektronicznego, nie udzielają szkole potrzebnych informacji. Z niektórymi z nich kontakt ustał już 12 marca br., kiedy zawieszono szkolne zajęcia. Z uwagi na wcześniejszą wiedzę na temat sytuacji życiowej ucznia dyrektorzy szkół i nauczyciele obawiają się, że niektóre dzieci mogą doświadczać przemocy lub skrajnego zaniedbania. Jednakże metody, jakimi obecnie dysponują pracownicy szkół, nie pozwalają na podjęcie skutecznej interwencji, gdy istnieje podejrzenie, że uczniowi dzieje się krzywda.

Z informacji dostępnych Rzecznikowi wynika, że niektórzy dyrektorzy proszą o pomoc policję, zgłaszając brak realizacji obowiązku szkolnego. Policja nie zawsze podejmuje czynności, gdyż skupia się przede wszystkim na rodzinach objętych Niebieską Kartą. Ponadto funkcjonariusze Policji wskazują na brak wytycznych co do kontrolowania rodzin jedynie na podstawie zgłoszenia szkoły o braku kontaktu z uczniem. Z uwagi na utrudnioną pracę sądownictwa mało efektywne jest również kierowanie przez szkoły wniosków do sądu o wgląd w sytuację rodziny. Problemy z kontaktem z podopiecznymi zgłaszają także kuratorzy sądowi, streetworkerzy oraz inne osoby, które wcześniej udzielały dzieciom wsparcia.

Istotną rolę we wspieraniu szkół w docieraniu do uczniów z ewentualną pomocą mogliby odegrać kuratorzy oświaty. Kierowane do nich przez dyrektorów szkół pisma z pytaniami dotyczącymi uczniów, którzy nie uczestniczą w zdalnej edukacji, wskazują na pilną potrzebę udzielenia im wytycznych. Jedno z kluczowych pytań dotyczy wpływu długiej nieobecności ucznia na dotychczas stosowane zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów.

Rzecznik dostrzega konieczność podjęcia przez odpowiednie organy pilnych działań w celu ochrony najmłodszych obywateli. Zdaniem Rzecznika nie można poprzestać na stwierdzeniu, że większość szkół zorganizowała zdalne nauczanie, a nauczyciele realizują podstawę programową. Należy podkreślić, że szczególnie w przypadku uczniów najmłodszych ich całkowity brak udziału w życiu szkolnym nie jest kwestią osobistego wyboru i powinien stanowić dla władz oświatowych powód do najwyższego niepokoju.

Z uwagi na powyższe, Rzecznik zwrócił się do Ministrów z apelem o podjęcie współpracy międzyresortowej w celu wprowadzenia odpowiednich rozwiązań, które mogłyby zapobiec wykluczeniu uczniów z systemu oświaty w czasie epidemii COVID-19 oraz dałyby szkołom skuteczne narzędzia do reagowania w sytuacji, kiedy istnieje podejrzenie zagrożenia dobra dziecka.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 18 czerwca 2020 r., odnosząc się do poruszonej przez Rzecznika kwestii braku możliwości nawiązania kontaktu z dziećmi i ich rodzinami wynikającej z ograniczenia pracy szkół i innych placówek oświatowych w czasie trwania epidemii koronawirusa, podkreśliła, że taka sytuacja może budzić niepokój. Co więcej, wśród pracowników oświaty mogą pojawić się obawy dotyczące bezpieczeństwa podopiecznych, zwłaszcza, gdy funkcjonowanie rodziny obarczone jest dysfunkcjami. Sekretarz Stanu zaznaczyła jednak, że do Ministerstwa nie wpłynęło żadne pismo dotyczące konieczności podjęcia interwencji indywidualnej czy instytucjonalnej w związku z występowaniem czy pojawieniem się problemu przemocy w rodzinie, w szczególności wobec dzieci czy młodzieży. Niezależnie od sytuacji związanej z występowaniem na terenie Polski koronawirusa, osoby doznające przemocy, w tym również dzieci i młodzież mogą liczyć na pomoc i wsparcie w ramach przyjętych regulacji prawnych mających na celu przeciwdziałanie przemocy w rodzinie.