Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z dnia 2020-06-10.
Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że organ administracji trafnie stwierdził, iż w sprawie wystąpiła przesłanka negatywna do przyznania wnioskowanego świadczenia pielęgnacyjnego. Sąd stwierdził, że Strona oczekuje przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, a następnie działania organu z urzędu, uchylenia decyzji o przyznaniu zasiłku dla opiekuna, oświadczając, że nie będzie jej kwestionowała. Zatem, Strona nie złożyła oświadczenia o rezygnacji z zasiłku opiekuńczego. Oświadczenie woli w tym przedmiocie składa osoba zainteresowana, a organ nie działa z urzędu.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich nie sposób się zgodzić ze stanowiskiem wyrażonym przez Wojewódzki Sąd Administracyjny. Sąd wadliwie dokonał wykładni przepisów prawa materialnego uznając, że w okolicznościach sprawy dotyczącej ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne opiekunki posiadającej uprawnienie do zasiłku dla opiekuna niedopuszczalne jest zastosowanie art. 27 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych poprzez umożliwienie opiekunce wyboru korzystniejszego świadczenia i uzyskanie prawa do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Tym samym błędne jest stanowisko Sądu, że warunkiem koniecznym do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji Strony byłoby uprzednie zrezygnowanie z zasiłku dla opiekuna. Zastrzeżenia budzi także dokonana przez Sąd ocena ustaleń organów administracji poprzez w istocie całkowite zignorowanie oświadczenia Strony złożonego wraz z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
Materialnoprawną podstawę zaskarżanego niniejszą skargą kasacyjną wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego stanowiła norma prawna określona w art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b u.o.ś.r., w myśl której świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli opiekun osoby niepełnosprawnej ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna. Sąd dokonując wykładni art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b u.o.ś.r. poprzestał na jego literalnym brzmieniu przyjmując, że w stanie faktycznym rozpatrywanej sprawy może on znaleźć zastosowanie. Co więcej w sposób nieuprawniony przyjął, że treść wskazanej normy uniemożliwia przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego bez uprzedniej rezygnacji z przyznanego uprawnienia do innego świadczenia. Rzecznik zauważa, że zgodnie z aktualną teorią wykładni prawa, nie istnieje czyste, abstrakcyjne znaczenie przepisu, które mogłoby być przyjęte bez jakichkolwiek zabiegów interpretacyjnych. Zastosowana przez Sąd wykładnia art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b u.o.ś.r. doprowadziła do rozstrzygnięcia, które w świetle powszechnie akceptowanych wartości jest niesłuszne, niesprawiedliwe, nieracjonalne i nieodpowiadające ratio legis u.o.ś.r. Odstępstwo od sensu językowego przepisu było nie tylko prawem, ale wręcz obowiązkiem Sądu. W sytuacjach, gdy ściśle literalne interpretowanie zapisu ustawowego prowadzi do zniekształcenia albo wypaczenia jego treści, obowiązkiem organu stosującego prawo jest sięganie do innych sposobów wykładni. Organy oraz Sąd winny były zatem podjąć próbę zinterpretowania przepisu art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. B u.o.ś.r. odwołując się do aksjologicznej racjonalności ustawodawcy oraz kierując się systemowymi, celowościowymi bądź funkcjonalnymi regułami wykładni prawa.
W ocenie Rzecznika w sprawie będącej przedmiotem zaskarżenia prawidłowe odczytanie treści przepisów u.o.ś.r. prowadzi do wniosku, że Strona opiekująca się niepełnosprawną w stopniu znacznym matką jest osobą uprawnioną do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego od miesiąca, w którym złożyła wniosek, tj. od lutego 2019 r., a posiadanie uprawnienia do zasiłku dla opiekuna nie może skutkować odmową przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Zbieg uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego oraz zasiłku dla opiekuna obliguje Stronę do dokonania wyboru jednego ze świadczeń, czego już skutecznie w lutym 2019 r. dokonała. W konsekwencji, zdaniem Rzecznika, zaskarżony wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego został wydany z naruszeniem przepisów prawa materialnego oraz z pogwałceniem przepisów postępowania.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok w całości, zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Burmistrza Miasta J. z dnia 3 lipca 2019 r. W realiach niniejszej sprawy, w ocenie NSA złożone przez skarżącą oświadczenie z 25 lutego 2019 r. (i kilkukrotnie powtarzane na kolejnych etapach postępowania), dostatecznie uzewnętrznia wolę strony, co do wyboru jednego spośród zbiegających się świadczeń. W konsekwencji, skarżąca miała prawo oczekiwać od organu podjęcia działań zamierzających do przyznania wybranego przez nią świadczenia bez oczekiwania na odrębny wniosek o uchylenie prawa do zasiłku dla opiekuna, ponieważ z art. 32 u.ś.r. wynika, że organ prowadzący postępowanie jest uprawniony do podejmowania również z urzędu działań w celu wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji w sytuacji, gdy sytuacja strony, mająca wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych, uległa zmianie. Zasadny jest też zarzut naruszenia przepisów postępowania. Prowadząc postępowanie w niniejszej sprawie organy działały z naruszeniem art. 8 i 9 k.p.a., tj. zasad prowadzenia postępowania w taki sposób, aby pogłębić zaufanie obywateli do organów państwa. Organy mają też obowiązek czuwania, aby strona nie poniosła szkody z powodu nieznajomości prawa. Z kolei z art. 7 i 77 § 1 k.p.a. wynika obowiązek podejmowania przez organy wszelkich niezbędnych kroków w celu wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności faktycznych sprawy oraz załatwienia sprawy mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli, zgodnie z prawdą obiektywną.