Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Skarga o wznowienie postępowania w sprawie o zapłatę.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich nakaz zapłaty w niniejszej sprawie został wydany wskutek naruszenia przepisów prawa. W świetle obowiązków wynikających dla sądu z prawa unijnego, w rozpatrywanej sprawie doszło do naruszenia przez sąd przepisów proceduralnych, których konsekwencją było pozbawienie konsumenta możliwości działania, to jest ochrony swoich interesów. Sąd wydając nakaz zapłaty winien był dokonać z urzędu ustalenia istotnych w sprawie faktów, w tym treści umowy kredytu i dokonania badania jej potencjalnie nieuczciwych postanowień. Podkreślenia wymaga, że Sąd dysponował niezbędnym materiałem dowodowym w postaci umowy kredytu i załączników do niej, zostały one bowiem załączone przez powoda do pozwu. Sąd natomiast wydał nakaz zapłaty, mimo że okoliczności ujawnione w pozwie powinny były powodować wątpliwości, czy sprawa ta powinna być procedowana w postępowaniu nakazowym. W konsekwencji doszło do wydania orzeczenia zasądzającego należność z tytułu umowy kredytu, bez zbadania z urzędu potencjalnie nieuczciwych postanowień tej umowy. Po wstępnym badaniu pozwu, sąd mając do dyspozycji umowę kredytu,winien był ją zbadać. Następnie, po analizie przez sąd umowy kredytu i załączników do niej, powinny były powstać wątpliwości, czy możliwe jest wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wobec konsumenta. Wbrew treści prawa unijnego sąd nie dokonał bowiem prounijnej wykładni krajowych przepisów dotyczących postępowania nakazowego, która zapewniłaby skuteczną ochronę interesów konsumenta oraz zapobiegłaby stałemu stosowaniu nieuczciwych postanowień w umowach konsumenckich.

Rzecznik zauważa, że ustawodawstwo Unii Europejskiej oraz orzecznictwo TSUE wywiera bezpośredni wpływ na kształt polskiego systemu prawnego. Natomiast stosowanie prawa unijnego przez sądy krajowe wiąże się z koniecznością przestrzegania zasad, na których oparta jest koegzystencja pomiędzy prawem krajowym a unijnym: zasady pierwszeństwa, zasady skuteczności oraz zasady efektywności prawa UE. W związku z tym, zdaniem Rzecznika, Sądy krajowe zobowiązane są urzeczywistniać należytą ochronę konsumenta w świetle treści dyrektywy Rady 93/13/WE z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Osiągnięcie na poziomie krajowym standardu ochrony konsumenta wymaganego powyższą dyrektywą nakłada na sądy krajowe konieczność realizacji obowiązków z niej wynikających. Chodzi tu w szczególności o dokonanie z urzędu kontroli abuzywności postanowień umownych, nawet bez wyraźnego żądania strony postępowania. Obowiązek ten nabiera jeszcze większego znaczenia w sytuacji, gdy Sąd dysponował dokumentami umowy konsumenckiej przed wydaniem nakazu zapłaty. W konsekwencji, sąd nie dokonał badania potencjalnie nieuczciwych postanowień umowy kredytu i naruszył tym samym ciążący na nim proceduralny obowiązek zbadania z urzędu treści umowy pod kątem klauzul abuzywnych.