Wystąpienie do Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej w sprawie problemów, jakie napotykają osoby nieheteronormatywne i transpłciowe w obszarze ochrony zdrowia z dnia 2020-06-30.
Wystąpienie do Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej w sprawie problemów, jakie napotykają osoby nieheteronormatywne i transpłciowe w obszarze ochrony zdrowia.
Ze skarg kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich na przestrzeni ostatnich lat wynika, że osoby nieheteronormatywne, a także osoby transpłciowe są w obszarze opieki zdrowotnej niezmiennie narażone na niestosowne komentarze oraz poniżające lub nierówne traktowanie, które mogą wynikać z uprzedzeń, ale też z niewiedzy i nieprzygotowania personelu medycznego.
Jednym z najczęściej zgłaszanych przez homoseksualnych pacjentów problemów jest kwestionowanie ich praw pacjenta w odniesieniu do osób bliskich, partnerów tej samej płci. Tymczasem zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (dalej jako: "ustawa o prawach pacjenta"), osobą bliską, uprawnioną do obecności przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych czy otrzymania informacji o stanie zdrowia pacjenta, jest też osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, a zatem również partner tej samej płci. W skargach do Rzecznika obywatele wskazują także na problem dyskwalifikowania homoseksualnych mężczyzn jako dawców krwi czy dawców szpiku kostnego, podczas gdy działania tego typu nie znajdują podstaw w rozporządzeniach Ministra Zdrowia określających warunki dawstwa. Niezbędne wydaje się zatem upowszechnienie wśród personelu medycznego wiedzy na temat obowiązujących przepisów prawa, w kontekście postępowania wobec pacjentów LGBT oraz osób im bliskich.
Inną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, są podejmowane przez lekarzy próby "leczenia" pacjentów z orientacji seksualnej. Pomimo jednoznacznych regulacji międzynarodowych wskazujących, że homoseksualność nie jest chorobą i zobowiązujących państwa do zakazania tzw. "terapii konwersyjnych", nie są one w Polsce zabronione przez prawo. Poza niezbędnymi zmianami legislacyjnymi, w ocenie Rzecznika, istotne jest jednak również zapobieganie "terapiom konwersyjnym" poprzez odpowiednie szkolenie studentów medycyny i lekarzy na temat niezgodności takich praktyk z wiedzą medyczną, zasadami etyki oraz prawami człowieka i obywatela.
Szczególnie istotną kwestią jest też sytuacja transpłciowych i interpłciowych pacjentów. Polskie przepisy prawne nie regulują obecnie ani zasad specjalistycznej opieki dla tych grup, ani kwestii ustalenia płci metrykalnej. Chociaż zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego wobec osób transpłciowych są wypracowane przez praktykę specjalistów z zakresu seksuologii, endokrynologii i psychiatrii, z dostępnych Rzecznikowi informacji wynika, że pod wieloma względami pozostają one dalekie od aktualnych standardów określonych przez Światowe Stowarzyszenie Specjalistów (-tek) do spraw Zdrowia Osób Transpłciowych(WPATH), a wielu lekarzy nie ma świadomości specyficznych potrzeb tej grupy, które powinny być uwzględniane w toku świadczonej opieki. Z kolei brak regulacji terapii zaburzeń rozwoju płci u osób interpłciowych budzi obawy o naruszenia praw tych osób przez niepotrzebne interwencje chirurgiczne.
Rzecznik podkreślił także, że w obliczu wskazanych zagrożeń, z którymi osoby LGBT muszą mierzyć się jako pacjenci i pacjentki, dostępne środki ochrony prawnej są niewystarczające. Nierówne traktowanie w obszarze ochrony zdrowia ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową nie jest zakazane przepisami ustawy o równym traktowaniu. Jednocześnie nie każdy przypadek dyskryminacji, poniżającego traktowania lub innych naruszeń praw człowieka stanowi także naruszenie praw pacjenta - dochodzenie zadośćuczynienia na podstawie ustawy o prawach pacjenta nie zawsze będzie więc dostępnym środkiem ochrony. Obecny stan prawny wymaga zatem odpowiednich nowelizacji.
Rzecznik zwrócił się do Prezesa NRL z prośbą o ustosunkowanie się do podniesionych kwestii.