Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie konieczności pełnej implementacji wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu dotyczących przeprowadzania kontroli osobistych osób pozbawionych wolności z dnia 2020-07-09.
Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie konieczności pełnej implementacji wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu dotyczących przeprowadzania kontroli osobistych osób pozbawionych wolności.
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił uwagę na kwestie związane z implementacją wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (dalej jako: ETPC lub Trybunał) dotyczących przeprowadzania kontroli osobistych osób pozbawionych wolności: z dnia 15 września 2015 r. w sprawie Milka przeciwko Polsce oraz z dnia 1 czerwca 2017 r. w sprawie Dejnek przeciwko Polsce. W ocenie Rzecznika zakończenie procesu wykonania tych wyroków wymaga podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych.
Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że w obu sprawach doszło do naruszenia prawa do poszanowania życia prywatnego, o którym mowa w art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, z uwagi na fakt, że skarżący poddawani byli nieuzasadnionym kontrolom osobistym. Jednocześnie Trybunał nie znalazł podstaw do uznania, że przeprowadzone kontrole osobiste zawierały elementy upokarzającego lub poniżającego traktowania, świadczące o naruszeniu art. 3 Konwencji.
Zasady przeprowadzania kontroli osobistej zostały uregulowane w przepisach art. 116 § 2 - 4 Kodeksu karnego wykonawczego oraz w § 68 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2016 r. w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej. W dniu 12 kwietnia 2019 r. do Sejmu RP wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, a następnie w dniu 2 lipca 2019 r. autopoprawka do tego projektu, wprowadzająca zmiany m.in. w Kodeksie karnym wykonawczym. Autopoprawka przewidywała m.in. dodanie do Kodeksu karnego wykonawczego rozdziału XXa regulującego zasady dokonywania kontroli skazanych i tymczasowo aresztowanych. Projekt został krytycznie oceniony przez Rzecznika, zaś prace nad nim, prowadzone przez Sejm VIII kadencji, uległy dyskontynuacji.
Rzecznik wielokrotnie podkreślał w swoich wystąpieniach, że zasadnicze znaczenie ma umożliwienie skazanym i tymczasowo aresztowanym, którzy zostali poddani kontroli osobistej, sądowej kontroli czynności realizowanych przez funkcjonariuszy Służby Więziennej w ramach wykonywania kontroli osobistej. Z punktu widzenia ochrony praw osób pozbawionych wolności niedopuszczalnym jest brak obowiązku udokumentowania przeprowadzenia kontroli osobistej.
Ponadto, Rzecznik skierował w dniu 21 stycznia 2016 r. wniosek do Trybunału Konstytucyjnego dotyczący braku możliwości poddania kontroli sądowej czynności polegających na przeprowadzeniu kontroli osobistej osób pozbawionych wolności. Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie uznając, że RPO nie przedstawił wystarczającej argumentacji przemawiającej za niekonstytucyjnością zakwestionowanej regulacji.
W ocenie Rzecznika nie ulega wątpliwości, że obowiązujący stan prawny w zakresie dokonywania kontroli osobistej osób pozbawionych wolności wymaga zmian uwzględniających międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka. Kontrole osobiste przeprowadzane są w praktyce prewencyjnie, bez wystarczającego uzasadnienia, a także bez wydania decyzji i możliwości jej zaskarżenia.
Konieczna jest nowelizacja art. 116 k.k.w., w wyniku której możliwe będzie wskazanie szczegółowego uzasadnienia dla dokonania kontroli osobistej. Powoływanie się na ogólne względy porządku i bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej nie spełnia wymogów określonych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. Brak zmian w tym zakresie naraża Polskę na kolejne przegrane sprawy i ponoszenie dalszych kosztów wypłaty zadośćuczynienia. Niezbędne jest także zapewnienie efektywnego mechanizmu sądowej kontroli zasadności, legalności oraz prawidłowości dokonywania kontroli osobistych.
Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o podjęcie odpowiednich działań legislacyjnych w celu pełnej implementacji omawianych wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.