Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie tzw. luki płacowej.

Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że problem różnic w średnich wynagrodzeniach przyznawanych kobietom i mężczyznom w Polsce utrzymuje się od wielu lat sięgając blisko 20%.

Równouprawnienie kobiet i mężczyzn jest wartością chronioną konstytucyjnie i stanowi fundament demokratycznego państwa prawnego. Równe traktowanie kobiet i mężczyzn w obszarze zatrudnienia jest także centralną wartością Unii Europejskiej stanowiąc zasadę ogólną i prawo podstawowe. W związku z tym Rzecznik z zadowoleniem przyjął sygnały o podjęciu prac legislacyjnych nad wprowadzeniem rozwiązań prawnych ograniczających zjawisko luki płacowej. Wątpliwości budzi jednak to, czy projektowana zmiana, wprowadzająca dodatkową przesłankę wystąpienia zjawiska mobbingu, opierającą się na dodaniu w art. 94 (3) § 2 Kodeksu pracy sformułowania "albo różnicowaniu wysokości wynagrodzenia ze względu na płeć pracownika" stanowi adekwatne rozwiązanie problemu zjawiska luki płacowej, który dotyczy nie indywidualnych przypadków nierównych płac, ale szerszego zjawiska i nierówności w przeciętnych wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn.

Zdaniem Rzecznika obecnie obowiązujące uregulowania ustawowe, wdrożone do polskiego porządku prawnego w związku z transpozycją regulacji unijnych w aspekcie indywidualnym tworzą dostateczne gwarancje równego traktowania w szeroko rozumianej sferze zatrudnienia bez względu na płeć. Wyrażona w Kodeksie pracy zasada równego traktowania pracowników przewiduje wprost, że pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków i odnosi się w szczególności do równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu. Ustawa wskazuje również, że jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć jest niedopuszczalna. W ocenie Rzecznika obecne środki indywidualnej ochrony przed dyskryminacją ze względu na płeć są zatem wystarczające, choć nie ulega wątpliwości, że konieczne są dalsze działania zwiększające świadomość prawną pracowników i przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości.

Rzecznik zauważa, że doświadczenia państw Unii Europejskiej wskazują na inny kierunek zwalczania zjawiska luki płacowej. Przyjęte rozwiązania opierają się w szczególności na przyznaniu pracownikom prawa do informacji o płacach i równolegle nałożeniu określonych obowiązków sprawozdawczych po stronie pracodawców. Regulacje wprowadzone m.in. w Austrii, Danii, Szwecji i Finlandii wymagają, aby pracodawca zatrudniający wskazaną w regulacjach krajowych liczbę pracowników prowadził systematyczny audyt płac z uwzględnieniem płci i okresowo informował pracowników o dostrzeżonych różnicach w wynagrodzeniach, premiach i dodatkach przyznawanych kobietom i mężczyznom. Niektóre z państw zdecydowały się wprowadzić dodatkowo rozwiązania, które zobowiązują pracodawcę, w razie stwierdzenia nieprawidłowości do sporządzenia planu naprawy sytuacji i procedury monitorowania tego zjawiska.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o a poinformowanie o obecnie prowadzonych lub planowanych działaniach na rzecz zmniejszania różnic w średnich wynagrodzeniach przyznawanych kobietom i mężczyznom w Polsce.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 10 września 2020 r. wyjaśniła, że luka płacowa jest zjawiskiem złożonym, bo wynika z współwystępowania wielu czynników wpływających na sytuację kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Są wśród nich czynniki, na które pracownicy mają mniejszy wpływ – takie jak feminizacja i maskulinizacja, czy długość stażu pracy wynikająca z wykonywanych ról społecznych. Zagwarantowanie równej płacy za tę samą pracę lub pracę tej samej wartości jest nie tylko prawnym obowiązkiem każdego pracodawcy, ale też niesie ze sobą wiele korzyści. Nie wszyscy pracodawcy są jednak tego świadomi. Wskazała ponadto, że Polska na tle krajów unijnych utrzymuje od lat swoją pozycję w zakresie jednego z niższych poziomów wskaźnika luki płacowej. Sekretarz Stanu podkreśliła, że resort podejmował i podejmuje działania mające na celu upowszechnianie wiedzy wśród szerokiego grona odbiorców krajowych oraz międzynarodowych zarówno o zjawisku „luki płacowej”, jak i o samym narzędziu do mierzenia luki płacowej. Działania promocyjne kierowane są w głównej mierze do pracodawców, w tym organów administracji rządowej. Niezależnie od powyższego, w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej prowadzone są prace nad stanowiskiem Rządu wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy.