Skarga nadzwyczajna w sprawie o zapłatę z dnia 2020-08-05.
Skarga nadzwyczajna w sprawie o zapłatę.
Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwrócił się M.S. z prośbą o wniesienie przez Rzecznika skargi nadzwyczajnej od przedmiotowego wyroku. Wskazał, że Sąd, orzekając z rażącym naruszeniem prawa, ograniczył jego odpowiedzialność jedynie kwotowo, do kwoty hipoteki, ale nie ograniczył jej rzeczowo, a tym samym zrównał jego odpowiedzialność z odpowiedzialnością dłużnika osobistego, narażając go na egzekucję komorniczą ze wszystkich składników majątku. Konsekwencją powyższego są działania podjęte przez Komornika Sądowego, który wezwał go do złożenia wykazu majątku.
Rzecznik zauważa, że stosownie do art. 319 Kodeksu postępowania cywilnego jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. Przepis ten nie określa wprost formuły, zgodnie z którą sąd winien zredagować wskazane zastrzeżenie, nie ma jednak wątpliwości, że powinna ona oddawać charakter materialnoprawnego ograniczenia odpowiedzialności, stanowiącego w okolicznościach sprawy podstawę zamieszczenia w wyroku wzmianki o ograniczonej odpowiedzialności pozwanego. Z tego należy wnosić, że ograniczenie odpowiedzialności pozwanego w wyroku zasądzającym świadczenie ze stosunku hipoteki ma na celu, zgodnie z istotą odpowiedzialności rzeczowej, uczynić niedopuszczalną egzekucję z innego majątku niż obciążony hipoteką. Konieczne jest zatem sprecyzowanie w sentencji wyroku przedmiotu konkretnej hipoteki, tak, by zakres dopuszczalnej egzekucji nie przedstawiał wątpliwości z punktu widzenia organu egzekucyjnego. W związku z tym, sposób redakcji niniejszego zastrzeżenia przez Sąd Okręgowy powinien wskazywać na skonkretyzowany przedmiot hipoteki oraz kwotę maksymalną egzekucji równą sumie hipoteki. Jakkolwiek Sąd wykonał swój obowiązek w tym drugim aspekcie, to jednak nie wskazał, że ogranicza odpowiedzialność do nieruchomości obciążonej hipoteką.
W ocenie Rzecznika zarzucany błąd Sądu Okręgowego oznacza ingerencję w prawo własności i sferę interesów majątkowych Pozwanego bez ustawowej podstawy i wbrew podstawowym zasadom dotyczącym ustanawiania i egzekwowania zabezpieczeń rzeczowych. Rodzi to skutek w postaci swoistej nadbudowy prawnej, skutkującej nieuprawnionym rozszerzeniem zakresu uprawnień wierzyciela hipotecznego. Sposób zastosowania art. 319 k.p.c. w tej sprawie wykracza poza pierwotną funkcję hipoteki. Stanowi bowiem podstawę prawną przyznania wierzycielowi hipotecznemu przywilejów, które nie pozostają w żadnym związku z systemową rolą hipoteki. Właściciel ustanawiający hipotekę jest wyłącznie dłużnikiem rzeczowym, którego odpowiedzialność jest ograniczona do przedmiotu hipoteki. Także egzekucja może być prowadzona jedynie z nieruchomości obciążonej hipoteką. Zatem wydanie wyroku z rażącym naruszeniem prawa, co w konsekwencji umożliwia egzekucję z całości majątku dłużnika rzeczowego, musi być ocenione jako naruszające gwarantowaną w Konstytucji RP ochronę własności i innych praw majątkowych
Sąd Najwyższy uchylił wyrok zaoczny Sądu Okręgowego we W. w zaskarżonym zakresie, tj. co do rozstrzygnięcia o zastrzeżeniu pozwanemu prawa do powołania się na ograniczenie odpowiedzialności do wartości nieruchomości i przekazał sprawę w tej części do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy podzielił stanowisko Rzecznika, że SO wyrokiem zaocznym naruszył art. 319 k.p.c, a w konsekwencji art. 65 ust. 1 u.k.w.h., pomijając ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wyłącznie do składnika majątku w postaci nieruchomości obciążonej hipoteką, a odwołując się do wartości hipotek oraz „wartości nieruchomości”. Sąd Najwyższy za trafny uznał także zarzut naruszenia art. 2 (zasady zaufania do państwa) oraz art. 64 ust. 1 (prawa do poszanowania praw majątkowych) Konstytucji. Sąd Najwyższy nie przychylił się natomiast do wniosku RPO o orzeczenie przez Sąd co do istoty sprawy. Swoje stanowisko uzasadnił tym, że skargę nadzwyczajną oparto także na podstawie naruszenia przepisów postępowania, a podstawa ta okazała się uzasadniona.