Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Skarga o wznowienie postępowania w sprawie o stwierdzenia nabycia praw do spadku.

Biorąc pod uwagę, że w obrocie prawnym funkcjonują obecnie dwa prawomocne postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po M.Z.L., a zatem mające ten sam przedmiot rozstrzygnięcia, w opinii Rzecznika Praw Obywatelskich zasadne jest wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem.

W ocenie Rzecznika współwystępowanie w obrocie dwóch prawomocnych postanowień stwierdzających nabycie praw do spadku po tej samej osobie godzi nie tylko w wymiar sprawiedliwości, ale także prowadzi do naruszenia praw, wolności i zasad gwarantowanych w Konstytucji.

Art. 2 Konstytucji statuuje zasadę demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, na którą składa się szereg wartości. Jedną z nich jest zagwarantowanie zaufania uczestników obrotu prawnego do stanu prawnego, jaki został ukształtowany prawomocnym rozstrzygnięciem sądu. A zatem osoby pozostające w kręgu oddziaływania postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku mają prawo oczekiwać, że w przypadku skierowania wniosku o ponowne rozpoznanie tej samej sprawy, sąd procedujący w oparciu o przepisy prawa, przy zachowaniu odpowiedniej czujności procesowej, ustali fakt funkcjonowania w obrocie prawomocnego jej rozstrzygnięcia i wniosek odrzuci.

Na gruncie przedmiotowej sprawy Rzecznik dostrzega również naruszenie prawa do sądu, które zostało zagwarantowane w art. 45 ust. 1 Konstytucji: każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Prawo do sądu jest jednym z podstawowych praw podmiotowych jednostki, a także jedną z fundamentalnych gwarancji praworządności w demokratycznym państwie prawa.

Jednocześnie na skutek uprawomocnienia się zaskarżonego postanowienia doszło do naruszenia konstytucyjnego prawa dziedziczenia. Zgodnie z art. 64 ust 1 i 2 Konstytucji każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych i prawo dziedziczenia, a prawa te podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. Zgodnie zaś z art. 21 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolita Polska chroni własność oraz prawo dziedziczenia.

W związku z powyższym nie ulega wątpliwości, że w przypadku funkcjonowania w obrocie dwóch postanowień sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po tej samej osobie ochrona gwarantowana w Konstytucji staje się iluzoryczna, gdyż instytucja stwierdzenia nabycia spadku nie może zrealizować przypisanych jej systemowo celów.